Aloysia cytrynowa – Aloysia triphylla

Opis szczegółowy

Aloysia cytrynowa to południowoamerykańskie zioło o znanych właściwościach antyoksydacyjnych i wspomagających trawienie.

Informacje botaniczne

Rodzaj Aloysia obejmuje wiele gatunków roślin liściastych, z których Aloysia cytrynowa wyróżnia się atrakcyjnym wyglądem i szczególnymi właściwościami. To wieloletni krzew osiągający 2–3 metry wysokości, a w ojczyźnie potrafi dorastać nawet do 6 metrów. Pędy są czterokanciaste i delikatnie prążkowane. Liście długości do 8 cm i szerokości 5–30 mm są szorstkie, lancetowate, całobrzegie lub lekko ząbkowane, długo zaostrzone, jasnozielone i najczęściej ułożone po 3 w okółkach. Drobne, białe lub bladoróżowe kwiaty tworzą luźne, szczytowe wiechy do długości nawet 25 cm, pojawiające się na końcach pędów lub w kątach liści. Kwitnienie przypada na okres od czerwca do września. Owoce mają jajowaty kształt o wymiarach 1,0–2,0 × 0,5–0,7 mm.

Pochodzenie i występowanie

Aloysia cytrynowa pochodzi z Ameryki Południowej, najprawdopodobniej z terenów północno-zachodniej Argentyny, Chile, Paragwaju, górskich obszarów Boliwii, Peru, Ekwadoru i Urugwaju. Została również rozpowszechniona w Brazylii i Meksyku. W regionie śródziemnomorskim jest powszechnie uprawiana na zewnątrz, natomiast w chłodniejszych rejonach – głównie jako roślina doniczkowa bądź pokojowa. W Polsce można ją spotkać jedynie w uprawie. Aloysia często rośnie na skrajach lasów, przy drogach, na nasłonecznionych miejscach, najczęściej na wysokości od 500 do 3500 m n.p.m.

Zastosowanie / dawkowanie

Pierwszym europejskim botanikiem, który opisał tę roślinę i przedstawił ją szerokiemu gronu, był Philibert Commerson. Roślina trafiła do ogrodu botanicznego w Madrycie, gdzie botanista A.P. y Verdera nadał jej nazwę, opublikowaną w dziele "Parte Práctica de Botánica". Aloysia cytrynowa jest chętnie wykorzystywana w kuchni jako aromatyczna przyprawa o cytrynowym zapachu – nadaje smak greckiemu jogurtowi, napojom, sokom i deserom lodowym. Domowy olejek z tej rośliny może być wykorzystywany w kosmetyce, np. do redukcji obrzęków i worków pod oczami. Aromatyczna, cytrynowa herbata z liści Aloysii jest delikatna w smaku i nadaje się do picia przy każdej okazji.

Współczesne badania sugerują ochronny wpływ związków zawartych w Aloysii silnie oddziałujący na ściany naczyń nerkowych i miąższ nerek, a tym samym wspierają funkcje wydalnicze oraz zwiększają detoksykację organizmu. Badania wykazały również wyraźne działanie relaksacyjne, łagodnie uspokajające oraz wspierające zasypianie, a także potencjalne działanie przeciwdepresyjne. Europejska Agencja Leków (EMA) uznaje działanie łagodnie sedacyjne Aloysii cytrynowej.

Składniki rośliny wykazują właściwości przeciwzapalne – regularne picie naparów może wspomagać walkę z dolegliwościami stawów i mięśni, szczególnie związanych z wiekiem lub zmianami hormonalnymi. Sugeruje się, że wyciągi z liści mogą mieć pozytywny wpływ na budowę mięśni, szczególnie w okresie zwiększonego wysiłku fizycznego, oraz chronić je przed oksydacyjnym uszkodzeniem.

Związki obecne w liściach działają antybakteryjnie, przeciwwirusowo, a nawet przeciwgrzybiczo – badania potwierdzają ich skuteczność in vitro, a zioło tradycyjnie stosuje się przy infekcjach przewodu pokarmowego i dróg oddechowych oraz jako naturalne wsparcie terapii antybiotykowej. Wskazuje się także na łagodzenie problemów trawiennych oraz zdolność do neutralizowania czynników wywołujących choroby układu pokarmowego.

Flawonoidy zawarte w Aloysii słyną z właściwości łagodzących dolegliwości ze strony żołądka i jelit, wspierają redukcję stanów zapalnych oraz sprzyjają regeneracji drobnych uszkodzeń tkanek. Napar z liści często stosuje się przy niestrawności, nudnościach, migrenach i innych dolegliwościach gastrycznych czy nerwowych.

Alkaloidy działają łagodząco na układ nerwowy, wspomagają spokojny sen, a taniny wykazują działanie ściągające (adstringentne), co znajduje zastosowanie w przypadku biegunek lub w celu łagodzenia podrażnień układu pokarmowego.

Tradycyjne dawkowanie

Zalecana dawka w tradycyjnej fitoterapii to ok. 5 g suszonych liści aloysii raz dziennie do głównego posiłku lub w mniejszych ilościach przez cały dzień – wspomagająco przy diecie odchudzającej.
Tradycyjna metoda przygotowania naparu polega na zalaniu łyżeczki suszonych ziół 250 ml gorącej wody i parzeniu pod przykryciem przez ok. 10 minut (ze względu na zawarte lotne olejki eteryczne). Tak przygotowaną herbatę można pić do 3 razy dziennie. Napar z Aloysii zachwyca cytrynowym aromatem i orzeźwiającym smakiem.