Arjuna – Terminalia arjuna

Opis szczegółowy

Arjuna to jedno z najważniejszych ziół indyjskich stosowanych w leczeniu chorób serca, docenione także przez współczesną medycynę zachodnią.

Informacje botaniczne

Arjuna (Terminalia arjuna) to okazałe drzewo dorastające nawet do 25 metrów wysokości. Jego pień jest wyjątkowo mocny, a charakterystyczne rozgałęzienia tworzą szerokie łuki, z których zwisają konary. Liście arjuny są na wierzchu zielone, od spodu brązowe, wydłużone, o stożkowatym kształcie. Kora drzewa jest gładka i szara. Jasnożółte kwiaty pojawiają się od marca do czerwca. Owocem arjuny jest suche, włókniste i drewniejące, pięciokomorowe owocostanowe torebki o średnicy do 5 cm, dojrzewające od września do października.

Pochodzenie i występowanie

Arjuna pochodzi z południowej i środkowej Indii. Najczęściej rośnie dziko w pobliżu wyschniętych lub czynnych koryt rzecznych, szczególnie w rejonie Bengalu Zachodniego. Obecnie jest szeroko rozpowszechniona w regionie, ale poza Indiami i ich sąsiedztwem nie jest popularnie spotykana.

Zastosowanie / dawkowanie

Stosowanie kory arjuny w medycynie indyjskiej sięga VII wieku p.n.e., gdzie pierwotnie wykorzystywana była w leczeniu schorzeń serca. W ajurwedzie popularny jest wywar z kory gotowanej w mleku. Według starożytnych opisów i tradycyjnych receptur, arjuna była stosowana zarówno doustnie – przy leczeniu ran, ciężkich krwotoków wewnętrznych, niewydolności serca i wrzodów – jak i miejscowo, jako proszek do opatrywania uszkodzeń skóry. W tradycji buddyjskiej znajduje się wzmianka o użyciu drzewa arjuna przez bodhisattwów na drodze do osiągnięcia oświecenia.

Współczesna medycyna ludowa Indii poleca arjunę jako silny przeciwutleniacz w zwalczaniu stanów zapalnych i wsparciu zdrowia serca. Można ją stosować samodzielnie lub w połączeniu z innymi ziołami – znana jest nawet „arjuna coffee” pozbawiona kofeiny. Regularne stosowanie arjuny wspiera funkcjonowanie mięśnia sercowego i obniżenie ryzyka chorób serca w połączeniu z odpowiednią dietą i trybem życia.

W historii arjunę wykorzystywano również do harmonizowania trzech dosz – kapha, vata i pitta. Dysbalans tych elementów według ajurwedy mógł prowadzić m.in. do astmy, problemów z woreczkiem żółciowym, czy skutków ukąszeń skorpiona oraz zatruć. Niemal od trzech tysięcy lat kora arjuny odgrywa fundamentalną rolę w opiece nad sercem. Dziś, choć nie znamy pełnego mechanizmu jej działania, w Indiach sięga się po nią chętnie jako środek pierwszego wyboru w terapii sercowej.

Tradycyjne stosowanie obejmuje również leczenie dysfunkcji układu krążenia, takich jak angina pectoris, bóle w klatce piersiowej, kołatanie serca, nadciśnienie tętnicze i podwyższony poziom cholesterolu LDL. Ponadto arjuna wykazuje działanie moczopędne i oczyszczające – pomaga przy biegunkach, zakażeniach układu moczowo-płciowego, zaburzeniach popędu seksualnego, problemach z trawieniem oraz, coraz częściej, wspierająco dla pracy wątroby, dróg oddechowych i w łagodzeniu kaszlu czy bólu gardła.

Współczesne badania kliniczne potwierdzają skuteczność kory arjuny w terapii wspomagającej leczenie chorób serca. Szczególnie dobre efekty przynosi stosowanie 500 mg ekstraktu kory arjuny co 6–8 godzin przez minimum 3 miesiące łącznie z klasyczną farmakoterapią, w celu łagodzenia objawów choroby wieńcowej, stabilizacji wydolności serca czy poprawy tolerancji wysiłku fizycznego po zawale serca.

U pacjentów z ciężką niewydolnością serca (NYHA IV), regularne przyjmowanie 500 mg ekstraktu co 8 godzin przez 14 dni przyniosło poprawę objawów, takich jak obrzęki, zmęczenie, duszność czy wydolność wysiłkowa, w porównaniu do placebo. Dodatkowo odnotowano wzrost frakcji wyrzutowej lewej komory serca. Czteromiesięczna kuracja arjuną umożliwiała zakwalifikowanie pacjentów do lepszych kategorii czynnościowych NYHA.

Arjuna wykazuje silne działanie antyoksydacyjne – jej flawonoidy i taniny redukują stany zapalne, obrzęki, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i poprawiają ogólną kondycję układu krążenia. Triterpenoidowe saponiny i ich glikozydy mogą pobudzać nerwy odpowiedzialne za kurczliwość mięśnia sercowego, poprawiając jego funkcję jako pompy tłoczącej krew.

W badaniach na zwierzętach potwierdzono, że arjuna może obniżać poziom cholesterolu LDL i zmniejszać wzrost stężenia lipidów we krwi. Europejskie i amerykańskie organizacje zdrowotne coraz chętniej informują, iż arjuna przyczynia się do poprawy zdrowia sercowo-naczyniowego.

Substancje czynne

Główne substancje aktywne arjuny to triterpenowe saponiny (kwas arjunowy, arjunolowy, arjungenina, arjunglukozydy), flawonoidy (arjunon, luteolina, arjunolon), taniny (kwas elagowy, galusowy), fitosterole, minerały (wapń, magnez, miedź, cynk), proantocyjanidyny, glukotaniny i koenzym Q10.

Tradycyjne dawkowanie

Optymalna dawka podtrzymująca dla osób dorosłych to od 1 do 3 gramów suszonej kory dziennie lub 500 mg standaryzowanego ekstraktu 3–4 razy na dobę. Zalecane dawkowanie w chorobach sercowych to 500 mg ekstraktu kory arjuny przyjmowanego co 6–8 godzin. Preparaty na bazie arjuny są dobrze tolerowane – brak jest doniesień o działaniach niepożądanych czy przedawkowaniu.