Bylica piołun – Artemisia absinthium

Opis szczegółowy

Tradycyjny dodatek do likierów i win, wspierający lepsze trawienie.

Informacje botaniczne

Bylica piołun to wieloletnia roślina zielna o włóknistych korzeniach. Jej łodyga jest prosta, rozgałęziona, bruzdkowana, lekko owłosiona, bogato ulistniona i w dolnej części zdrewniała, przyjmująca srebrzystozielony kolor. Roślina dorasta zwykle do wysokości 0,5–1,2 m, czasem nawet do 1,5 m! Liście są pierzastosieczne, ułożone spiralnie, srebrzystozielone, naprzemianległe, lekko filcowate – od góry szarozielone, od spodu pokryte białawymi włoskami. Liście przyziemne są mniejsze (do 10 cm długości), długoogonkowe, trzykrotnie pierzastosieczne, tępe i mniej podzielone. Liście wyższe są prościej lub podwójnie pierzaste. Koszyczki kwiatowe są żółte, rurkowate lub kuliste, zebrane w bogato rozgałęzione wiechy, o średnicy 3–4 mm. Kwitnie od lipca do października, a zapylanie odbywa się dzięki owadom. Owocem jest jajowata niełupka, a nasiona rozsiewa wiatr.

Pochodzenie i występowanie

Bylica piołun pochodzi ze strefy umiarkowanej Europy, Azji, rejonu Morza Śródziemnego, Bliskiego Wschodu oraz Azji Mniejszej. Roślina ta chętnie się rozprzestrzenia i łatwo dziczeje, można ją znaleźć wzdłuż dróg, na skarpach, wysypiskach, obrzeżach łąk, pól i lasów, na skalistych stokach oraz na zaniedbanych, suchych stanowiskach. Bylica piołun jest także uprawiana na obszarach, gdzie naturalnie nie występuje – na przykład w Ameryce Północnej, północnej Afryce oraz niektórych rejonach Indii.

Obecnie jest powszechnie uprawiana niemal w całej Europie aż do zachodnich Himalajów i południowej Syberii. Spotkać ją można również w Ameryce Północnej i Południowej (Brazylia, Argentyna, w tym Patagonia) i w Nowej Zelandii. W Polsce bylica piołun występuje w wielu miejscach w stanie dzikim, szczególnie licznie na ciepłych siedliskach stepowych, na murach, na żwirowiskach i suchych, nasłonecznionych glebach bogatych w wapń i azot.

Zastosowanie / dawkowanie

Jednym z najstarszych zastosowań bylicy piołun jest produkcja alkoholowych ekstraktów, w tym absyntu, czy też do aromatyzowania innych trunków i win – gorzkich nalewek, wermutów, pelinkowca (popularnego napoju wśród Słowian południowych i wschodnich). Już w starożytności, według pism Pliniusza, stosowano piołun jako środek wspierający trawienie. W średniowieczu dodawano go do miodów pitnych, a w Maroku pito jako herbatę. W nowożytnej Anglii bywał chwilową alternatywą dla chmielu przy warzeniu piwa. Zioło to wykorzystuje się również jako bardzo aromatyczną przyprawę.

Obecnie świeże lub suszone młode liście i niezdrewniałe części nadziemne usamodzielniają się jako przyprawa – zarówno osobno, jak i w mieszankach ziołowych. Dodawane są do wielu goryczkowych napojów bezalkoholowych (np. toników) i alkoholowych (absynt, wermut itp.). Świeże liście stosuje się także do pieczonych i gotowanych tłustszych mięs, poprawiając aromat, smak oraz wspierając trawienie.

W farmacji i medycynie ludowej od setek lat stosuje się wewnętrznie napary alkoholowe z bylicy piołun jako gorzkie digestive i środki pobudzające trawienie – polecane przy braku apetytu, kolkach żółciowych, skurczach żołądka, przeciwko pasożytom oraz przy bólach menstruacyjnych. Ekstrakt z piołunu zwiększa wydzielanie soków żołądkowych i żółciowych, łagodzi skurcze. Ważne jest, aby przestrzegać zalecanych dawek – ich przekroczenie może doprowadzić do bólów głowy, zaburzeń świadomości i innych niepożądanych objawów.

Składniki bylicy piołun stymulują produkcję soków żołądkowych, działają lekko dezynfekująco oraz korzystnie wpływają na pracę pęcherzyka żółciowego i wątroby. W odpowiednich dawkach pomagają we wzmocnieniu apetytu, przeciwdziałają wymiotom, biegunkom i zaburzeniom pracy dróg żółciowych. Gorycze i olejki eteryczne w optymalnych ilościach poprawiają trawienie, pobudzają apetyt oraz łagodzą skurcze mięśni poprzez blokowanie bodźców na płytce nerwowo-mięśniowej. Bylica piołun działa łagodnie antyseptycznie i rozkurczająco. Można ją stosować przy nieżytach żołądka z obniżoną kwasowością. Fitoterapeuci polecają ją także w przypadku grypy, przeziębienia, bezsenności, reumatyzmu czy egzemy.

Substancje czynne

Nadziemne części bylicy piołun zawierają głównie olejki eteryczne (0,2–0,5%), z dominacją tujonu, chamazulenu i thujolu. Silnymi składnikami są także seskwiterpenowe laktony, substancje gorzkie (m.in. kandinen czy felandren), glikozydowe gorycze (absyntyna, anabsynyna), taniny, żywice, kwasy organiczne, flawonoidy takie jak kwercetyna czy artemisetyna i inne.

Tradycyjne dawkowanie

Bardzo ważne jest zachowanie właściwego dawkowania! Jednorazowa doustna dawka nie powinna przekraczać 1 g suchego ziela. Maksymalna dzienna dawka to 3 g suchej rośliny. Jedynie niewielka część składników przenika do wodnego naparu – pełniejszy wyciąg uzyskuje się przez macerację w alkoholu, likierach czy winie. Wtedy jednak konieczne jest stosowanie mniejszych dawek. Najlepsza herbata powstaje ze świeżego ziela, a napary lub nalewki z bylicy piołun warto przyjmować przynajmniej 30 minut przed jedzeniem.