Canchalagua – Schkuhria pinnata

Opis szczegółowy

Canchalagua to peruwiańskie zioło o wszechstronnych, oczyszczających właściwościach docenianych w tradycyjnej fitoterapii.

Informacje botaniczne

Schkuhria pinnata to jednoroczna, wzniesiona roślina o niepozornym wyglądzie, osiągająca około 50 cm wysokości. Charakteryzuje się licznie rozgałęzionymi, bardzo drobnymi, żółtymi, dyskowatymi kwiatami. Łodyga przypomina suchą bylinę, z czasem drewnieje. Liście są pojedyncze, do 4 cm długości, naprzeciwległe, mogą być zarówno klapowane, jak i całobrzegie, z wciętymi lub ząbkowanymi marginesami. Na każdym węźle znajduje się para liści.

Pochodzenie i występowanie

Canchalagua pochodzi z Ameryki Południowej, szczególnie z suchych, górskich rejonów And na wysokości 2000–3000 m n.p.m., a najwięcej jej występuje w dolinach centralnego Peru. Obecnie roślina ta upowszechniła się wskutek działalności człowieka także w Meksyku, Boliwii, południowych regionach USA (Teksas, Arizona), w Afryce oraz w pozostałych krajach Ameryki Łacińskiej. Spotykana jest przede wszystkim na stokach i zboczach gór, w pobliżu zabudowań gospodarczych, na nasypach, w gęstwinach roślinności, a także na grzbietach górskich Kordylier na wysokości nawet do 3800 m n.p.m.

Zastosowanie / dawkowanie

W peruwiańskiej medycynie ludowej canchalagua wykorzystywana jest przede wszystkim we wsparciu pracy wątroby, nerek i całego układu wydalniczego. Tradycyjnie polecana bywa także przy malarii, cukrzycy, alergiach, infekcjach drożdżakowych, stanach zapalnych prostaty oraz przy problemach trawiennych, wzdęciach, reumatyzmie czy problemach skórnych takich jak trądzik, egzemy i zapalenia skóry. Zielarze wykorzystują ziele (nać) do oczyszczania krwi – zarówno stosując je zewnętrznie na wypryski, trądzik i egzemy, jak i doustnie, jako moczopędny środek oraz ziołowy antybiotyk przy infekcjach dróg moczowych.

W medycynie afrykańskiej canchalagua wykorzystywana jest w leczeniu dolegliwości żołądkowych, nieżytach oraz malarii, na przykład w Kenii stosuje się ją na bóle żołądka. Rdzenni mieszkańcy And używali jej ziele przy malarii, gorączce i jako środek przeciwskurczowy dla mięśni gładkich. Z kolei argentyńska fitoterapia rekomenduje canchalaguę na biegunki, infekcje dróg oddechowych oraz przy konieczności oczyszczenia organizmu, także jako środek antybakteryjny i wspierający odchudzanie. W regionach pogranicza Boliwii i Peru stosuje się ją przy problemach trawiennych, infekcjach grzybiczych oraz na redukcję masy ciała. W Paragwaju i niektórych krajach latynoamerykańskich znana jest także jako insektycyd, odstraszający szkodliwe owady.

Roślina figuruje w trzecim tomie farmakopei meksykańskiej jako środek o działaniu spazmolitycznym. W medycynie ludowej stosowana jest wewnętrznie dla regulacji menstruacji, poprawy wzroku, przy schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego, malarii, żółtej gorączce i ogólnej detoksykacji. Zewnętrznie używana jest do przemywania ran i skaleczeń.

Rdzenni mieszkańcy And (lud Quechua) nazwali tę roślinę canchalagua, gdyż od pokoleń stosowana jest z powodzeniem w oczyszczaniu krwi. Zazwyczaj przygotowuje się napar ze świeżego lub suszonego ziela, używanego zewnętrznie lub do picia. Roślina jest wykorzystywana głównie przy problemach spowodowanych przez toksyny lub bakterie oraz przy zaburzeniach skórnych.

W fitoterapii peruwiańskiej postrzega się canchalaguę jako zioło o działaniu przeciwzapalnym, wspomagającym trawienie, przeciwkaszlowym (antytusycznym), a także jako tonik, środek moczopędny i obniżający poziom cukru. Stosowana jest przede wszystkim przy niezbyt ciężkich formach cukrzycy, alergiach, infekcjach drożdżakowych, stanach zapalnych prostaty, zaburzeniach trawienia, wzdęciach, reumatyzmie oraz problemach skórnych wymienionych powyżej.

Dotychczas opublikowano ok. 6 prac naukowych analizujących określone składniki czynne Schkuhria pinnata i ich wpływ na przeciwzapalne i przeciwgorączkowe działanie (m.in. poprzez TNF-alfa, interleukinę 6, hemooksygenazę, produkcję NO itp.). Część prac dokumentuje spazmolityczny wpływ substancji czynnych tej rośliny u dorosłych z łagodnymi kurczami układu pokarmowego. Inne badania potwierdzają oddziaływanie na infekcje bakteryjne, grzybicze i drożdżakowe, a także wskazują na możliwy wpływ na parametry metaboliczne w cukrzycy. Najwięcej publikacji porusza temat aktywności cytotoksycznej i potencjalnego działania przeciwnowotworowego substancji zawartych w zielu canchalaguy.

Składniki czynne

Ziele canchalaguy zawiera różnorodne substancje: germakranolidy, laktony seskwiterpenowe, związki siarkowe, flawonoidy oraz heliangolidy. Przeciwzapalne działanie rośliny wynika prawdopodobnie z obecności kostunolidu, który hamuje aktywność NF-kappa B oraz wpływa na produkcję NO i wybrane parametry glikemiczne. Inną istotną substancją jest pektolinarygenina o działaniu przeciwzapalnym i spazmolitycznym. Wśród innych interesujących związków wymienia się: chromolaenid, ditien, eukannabinolidy, hiyodorilaktony, loliolidy, schkurianol, nerol, schkuhripinnatolidy, schkuhriny, chromolaenolid, santhemoidynę A, schkuhrianol, tiarubrynę A, tiofen, tridekapentyn i zaluzanin C.

Tradycyjne dawkowanie

Najbardziej klasyczną formą użycia rośliny jest napar (herbata ziołowa). Zaleca się zaparzyć jedną płaską łyżeczkę proszku lub około połowy łyżeczki suszonego ziela na filiżankę wody; ziele zalewamy wrzątkiem i parzymy przez około 10 minut. Napar pije się gorący. W tradycyjnej fitoterapii zaleca się wypijać 1 filiżankę naparu 2–3 razy dziennie. Inne źródła opisują zalanie około 1/3 filiżanki suszonego ziela litrem zimnej wody, doprowadzenie do wrzenia, krótkie gotowanie (5 minut), następnie odstawienie i przecedzenie – napar można pić na gorąco lub po schłodzeniu przez cały dzień jako orzeźwiającą herbatkę. Do smaku można dodać cytrynę, cynamon, pomarańczę, miód lub cukier.