Cytryniec chiński – Schisandra chinensis

Opis szczegółowy

Chcesz zadbać o długowieczność lub wspierać wątrobę? Cytryniec chiński to doskonały wybór!

Informacje botaniczne

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) to pnącze o drewniejących łodygach, osiągające ponad 10 metrów długości. Liście są jasnozielone, cienkie, opadające jesienią, o długości 5–8 cm, szerokości 2–6 cm, na brzegach ząbkowane, soczewkowate po przebiegu. Kwiaty są jednopłciowe o silnym zapachu, od białych do bladoróżowych, pojawiają się na młodych pędach. Owocem są groniaste zbiory jagód barwy różowej do czerwonej, długości 5–8 mm.

Pochodzenie i występowanie

Naturalnie cytryniec chiński występuje w liściastych lasach Dalekiego Wschodu – w północno-wschodniej Azji, głównie w północno-wschodnich Chinach (Mandżuria), w prowincjach Shanxi, Hebei, a także w Mongolii, Korei, we wschodniej Rosji oraz północnej Japonii. Rośnie dobrze w klimacie kontynentalnym i coraz częściej spotykany jest również w Europie – w tym w Polsce. Cytryniec chiński wykazuje wysoką mrozoodporność – znosi spadki temperatur do -35°C.

Zastosowanie / dawkowanie

Cytryniec chiński, znany również jako schizandra, uprawiany jest ze względu na lecznicze właściwości swoich owoców, a także jako roślina ozdobna. W krajach wschodniej Azji oraz w Rosji z jagód przygotowuje się soki, wina, ekstrakty i przetwory. Owoce cytryńca mają wyrazisty, kwaśno-gorzki smak. W Korei z jagód sporządza się herbatę lub lemoniadę, znane jako omija. W Japonii owoce te mają szerokie zastosowanie kulinarne i lecznicze. Ainu stosują cytryniec w leczeniu przeziębień i mdłości.

Owoce cytryńca są bogate w substancje o silnych właściwościach antyoksydacyjnych (m.in. witamina C i E), które wspierają detoksykacyjne procesy metaboliczne wątroby. Regularne spożycie może przyczyniać się do poprawy samopoczucia psychicznego i fizycznego. Udowodniono, że cytryniec wspomaga prawidłowe trawienie, oczyszczenie organizmu oraz funkcje wątroby, a jego substancje wspomagają oczyszczanie wątroby oraz regenerację tkanki wątrobowej po stanach zapalnych.

Witamina C obecna w owocach cytryńca przyspiesza procesy gojenia po zabiegach chirurgicznych i wzmacnia odporność. Liczne badania wykazały pozytywne działanie ekstraktów cytryńca w stanach zapalnych oraz przy wspieraniu odporności organizmu. Zaobserwowano hamowanie produkcji prozapalnej kwasu arachidonowego i markerów zapalnych oraz stymulowanie aktywności makrofagów.

Od lat substancje zawarte w cytryńcu są badane pod kątem leczenia i prewencji sytuacji stresowych, a ich regularne stosowanie wykazuje właściwości adaptogenne, prozdrowotne w warunkach obciążenia fizycznego czy psychicznego. Cytryniec wykazuje właściwości neuroprotekcyjne, hepatoprotekcyjne, kardioprotekcyjne, gastroprotekcyjne i antyoksydacyjne. Dodatkowo może łagodzić skutki działania niekorzystnych czynników środowiskowych oraz zapobiegać miażdżycy. W badaniach na zwierzętach potwierdzono działanie przeciwlękowe. Wykazano też, że ekstrakty z cytryńca zmniejszają objawy stresu i poprawiają nastrój. W kilku badaniach klinicznych zaobserwowano poprawę zdolności intelektualnych i wytrzymałości psychicznej.

Przyjmowanie ekstraktów z owoców cytryńca łączy się z zwiększeniem wydolności fizycznej, wytrzymałości i odporności psychicznej. Cytryniec stanowi wartościowy adaptogen – nienawykowy stymulant, poprawiający kondycję psychiczną i fizyczną, nastrój i redukujący zmęczenie. W badaniach wykazano zwiększenie odporności organizmu, poprawę energii i wytrzymałości u osób aktywnych fizycznie i psychicznie.

Oprócz lignanów i saponin (schizandryn, schisanteryna A, deoksychizandryn, gama-schizandryn), owoce zawierają także związki o działaniu wykrztuśnym – zmniejszające kaszel. Substancje te przyczyniają się do zmniejszenia markerów zapalnych w drogach oddechowych, silniej regenerują ściany oskrzeli i redukują poziom cytokin zapalnych. W badaniach klinicznych wykazano zdolność poprawy funkcji układu oddechowego po spożyciu cytryńca.

Tradycyjne dawkowanie

W medycynie ludowej przyjmowanie owoców cytryńca zalecane jest dla zmniejszenia zmęczenia, wzrostu wydolności organizmu oraz wsparcia przy nadmiernym wysiłku – stosuje się 1–3 g owoców. Roślina nie wywołuje skutków ubocznych i jest bezpieczna także podczas długotrwałego stosowania. Zaleca się też stosowanie cytryńca w profilaktyce przedwczesnego starzenia, regulacji poziomu cukru i ciśnienia krwi.

Cytryniec chiński jest jednym z podstawowych ziół tradycyjnej medycyny chińskiej. Jako stymulant bywa używany przy zmęczeniu, podczas uprawiania sportu czy wyjazdach wymagających wzmożonego wysiłku. W tradycyjnych mieszankach cytryniec stosowany jest także m.in. przy astmie, problemach z zasypianiem, przewlekłej biegunce, nocnych potach, zaburzeniach erekcji, częstym oddawaniu moczu oraz problemach z pamięcią. Część ludzi stosuje owoc do poprawy wzroku, ochrony przed promieniowaniem, profilaktyki chorób zakaźnych, zwiększenia energii i wzmocnienia nadnerczy.

Substancje czynne

Owoce cytryńca chińskiego są bogate w śluzy, żywice, saponiny, taniny, kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, winowy, tetradekanowy, anwuweizowy, argolowy, askorbinowy – witamina C), olejki eteryczne (alfa-pinen, kamfen, mircen, limonen, terpinen, cymen, linalol, terpineol, borneol, cytronelol, alfa-kariofylen, santalol) oraz lignany (schizandryn i inne pokrewne). Zawierają także deoksychizandryn, schizandryn, gomizynę, beta-sitosterol, gomizynę N, daucosterol, beta-karoten, chamigrenal, epigomizynę, niacynę, ryboflawinę, schisanterynę, seskwikaren, tiaminę, tigloylgomizynę i inne. Wśród składników mineralnych wyróżnia się miedź, mangan, nikiel, cynk, molibden oraz srebro.

Tradycyjne dawkowanie

Nie ma precyzyjnych schematów dawkowania świeżych lub suszonych owoców cytryńca w różnych schorzeniach – bazuje się na badaniach naukowych. Wyciąg zawierający 20 mg lignanów (odpowiednik ok. 1,5 g suszonych owoców) stosowano raz dziennie przy zapaleniach wątroby. Dla poprawy wydolności psychicznej i fizycznej – 0,5–2 g ekstraktu z owoców lub 1,5–6 g suszonych owoców dwa razy dziennie. W medycynie ludowej na różne potrzeby poleca się ok. 5 g suszonych i rozdrobnionych owoców w szklance zimnej wody. W Korei łyżkę roztworu z 10 g rozdrobnionych owoców, zalanych 200 ml wrzątku, pije się dwa razy dziennie po krótkim zaparzeniu.