Czaga – Inonotus obliquus

Opis szczegółowy

Czaga to grzyb o działaniu przeciwnowotworowym i immunostymulującym, od ponad czterech wieków wykorzystywany w tradycyjnej medycynie ludowej Rosji.

Informacje botaniczne

Czaga jest pasożytem rosnącym głównie na brzozach, choć występuje także na innych drzewach liściastych. Ten grzyb o nieregularnym kształcie tworzy owocniki przypominające swoją barwą czarne węgiel, co wynika z wysokiego stężenia pigmentu melaniny. Najczęściej porasta żywe drzewa, lecz można ją spotkać także na martwych pniach. Owocnik czagi osiąga szerokość 10–30 cm i wysokość około 50–90 cm.

Pochodzenie i występowanie

Czaga wywodzi się z tajgi rosyjskiej, skąd rozprzestrzeniła się również do Korei, północnych rejonów Chin, Ameryki Północnej (głównie na północy Stanów Zjednoczonych oraz w Kanadzie), a także północnej i wschodniej Europy. Nawet na głównych obszarach występowania czaga jest rzadkością i często uznawana jest za rarytas. Wysoką wartość mają owocniki mające nawet do 25 lat.

Zastosowanie / dawkowanie

W rozmaitych kulturach czaga była uprawiana i pozyskiwana do celów leczniczych jako naturalny środek stosowany przy wielu dolegliwościach. W Rosji i na Syberii używana jest nieprzerwanie od końca XVI wieku. Tradycyjnie czaga zalecana jest przy nowotworach, problemach sercowo-naczyniowych oraz cukrzycy. Właściwości zdrowotne grzyba przypisywane są głównemu składnikowi aktywnemu – pigmentowi melaninie – który jest silnym przeciwutleniaczem obecnym w wysokich stężeniach. Badania laboratoryjne skupiają się dziś na ocenie jego działania antyoksydacyjnego, chemioterapeutycznego i przeciwzapalnego. Udowodniono, że czaga pozytywnie wpływa na mediatory stanu zapalnego i interleukiny, które odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. W terapii przeciwnowotworowej korzystanie z czagi wymaga zaniechania spożycia tłustych potraw, wędlin i alkoholu.

Regularne stosowanie czagi już po kilku tygodniach wspiera przewód pokarmowy oraz łagodzi problemy żołądkowe. Poprawia napięcie mięśni gładkich układu trawiennego i wzmacnia perystaltykę jelit. W onkologii stwierdzono, że czaga ma wyraźne działanie przeciwnowotworowe względem nowotworów przewodu pokarmowego. Doskonale sprawdza się także w przypadku przewlekłych stanów zapalnych żołądka, wrzodów żołądka i dwunastnicy, schorzeń wątroby oraz pęcherzyka żółciowego. Czaga jest korzystnym uzupełnieniem terapii pomocniczej przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Crohna.

Czaga wykazuje również działanie wspierające przy problemach z układem limfatycznym i zaburzeniach krążenia limfy. Pozytywnie wpływa na regenerację oraz kondycję bariery skórnej, sprzyjając przywracaniu jej właściwości. Na poziomie molekularnym czaga pomaga przywrócić równowagę metaboliczną oraz zwiększa odporność organizmu dzięki wzmacnianiu układu immunologicznego.

Substancje czynne

W czadze odkryto wiele cennych związków – m.in. liczne metabolity wtórne takie jak pochodne fenoli (melaniny), alkohole wtórne oraz związki triterpenowe, w tym kwas betulinowy (prekursor betuliny), inoitodiol i obliqol. Grzyb zawiera także polisacharydy, związki steroidowe oraz puryny. Szczególnie immunostymulująco działa kwas czagowy, uważany za najważniejszy składnik stymulujący różne poziomy odporności. Z minerałów na uwagę zasługują mangan, kobalt oraz selen – pierwiastki o działaniu immunomodulującym i immunostymulującym. Kluczowe znaczenie ma również wysoka zawartość melaniny.

Tradycyjne dawkowanie

Czaga jest tradycyjnie przetwarzana na postać sproszkowaną, która może być rozpuszczana w wodzie, alkoholu lub kapsułkowana. Może być pita samodzielnie lub dodawana do innych napojów. Klasyczny rosyjski napar (tak zwana „zavarka”) przygotowuje się przez gotowanie czagi w gorącej wodzie.

Najpopularniejszą i najtańszą metodą jest przygotowanie naparu wodnego. W tak otrzymanym wyciągu znajdziemy wszystkie wodnorozpuszczalne substancje czynne; natomiast związki rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak fitosterole, betulina i kwas betulinowy, nie przechodzą do napoju. Obecne są natomiast polisacharydy (głównie D-glukany), które wywierają silne działanie stymulujące układ odpornościowy. Produkty farmaceutyczne mogą oferować wyższe stężenie tych substancji.

Możliwe jest również pozyskiwanie ekstraktu alkoholowego lub przygotowanie preparatu fermentowanego. Większość dostępnych preparatów korzysta z ekstraktów wodnych i alkoholowych. Zalecana dawka profilaktyczna skoncentrowanego ekstraktu czagi to 1 łyżeczka (około 1 g) dziennie. W przypadku poważniejszych problemów dawkę prewencyjną można podwoić, a przy terapii nowotworowej potroić. Maksymalna dzienna dawka przy dużym osłabieniu organizmu wynosi około 5 g. Efekty stosowania czagi pojawiają się zazwyczaj po 3–6 miesiącach regularnego przyjmowania, a optymalny stan organizmu powinien zostać osiągnięty po co najmniej 12 miesiącach systematycznego używania.