Czosnek niedźwiedzi – Allium ursinum

Opis szczegółowy

Czosnek niedźwiedzi to zioło o wyjątkowych właściwościach wspierających obniżanie ciśnienia krwi oraz działanie przeciwmiażdżycowe.

Informacje botaniczne

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) jest wieloletnią rośliną cebulową osiągającą zwykle 10–40 cm wysokości. Wyrasta z podziemnej cebulki, a jego łodyga jest wzniesiona. Liście są przeważnie odziomkowe, długie, ogonkowe oraz pokryte błyszczącą kutykulą, przez co mają gładką, jasną powierzchnię. Kwiaty są drobne, białe, zebrane w charakterystyczny baldach, w którym może znajdować się nawet 20 kwiatów. Owocem jest torebka.

Pochodzenie i występowanie

Ojczyzną czosnku niedźwiedziego jest Europa oraz Kaukaz – jako geofit z biegiem lat roślina rozprzestrzeniła się w całej Europie i części Azji. Bardzo często spotykana jest także w Polsce, zwłaszcza w cienistych, wilgotnych lasach liściastych, pobliskich strumieni i rzeczek. Należy zwrócić szczególną uwagę na rozpoznanie czosnku niedźwiedziego, można go bowiem pomylić z trującą konwalią majową. Charakterystyczny czosnkowy zapach i równoległe unerwienie liści pozwalają odróżnić te rośliny.

Zastosowanie / dawkowanie

Czosnek niedźwiedzi cieszy się uznaniem zarówno w kuchni, jak i w medycynie ludowej. Ziele i liście zbiera się w kwietniu i maju, cebulki zazwyczaj pod koniec lata. W gastronomii stosowany jest do wzmacniania apetytu i poprawy trawienia. Medycyna ludowa poleca go na anemię, grypę, nadciśnienie, astmę. Liście można dodawać do sałatek, gotować w zupach, stosować jako przyprawę do makaronów – doskonale zastępuje bazylię.

Czosnek niedźwiedzi wykazuje silne działanie antybakteryjne porównywalne do zwykłego czosnku, lecz bez silnego aromatu. Dzięki temu posiada właściwości przeciwmiażdżycowe oraz antyoksydacyjne. Chroni naczynia przed twardnieniem i powstawaniem złogów, przeciwdziała powstawaniu wolnych rodników, które wpływają destrukcyjnie na układ immunologiczny i naczyniowy. Zawarte w nim składniki delikatnie obniżają ciśnienie krwi, redukując ryzyko nadciśnienia.

Działanie przeciwbakteryjne sprawia, że czosnek niedźwiedzi wspiera oczyszczanie nerek oraz układu moczowego poprzez działanie moczopędne. Dodatkowo wykazuje właściwości oczyszczające jelita i poprawiające ich przepustowość, a także łagodzące objawy chorób wrzodowych żołądka i przełyku. Korzystnie działa przy wzdęciach, biegunkach, kolkach i skurczach mięśni gładkich jelit.

Przy infekcjach pasożytniczych, szczególnie w przypadku owsików lub glist, czosnek niedźwiedzi bywa skuteczny w ich zwalczaniu. Działa też przeciwgrzybiczo, zwłaszcza przy zakażeniach Candida albicans.

Czosnek niedźwiedzi doskonale sprawdza się profilaktycznie w suplementacji przeciwko grypie i przeziębieniu. Wspiera oczyszczanie dróg oddechowych, pomaga odkrztuszać wydzielinę i jest zalecany przy wilgotnym kaszlu. Obniża także poziom cukru we krwi, stanowiąc cenne uzupełnienie diety przy chorobach sercowo-naczyniowych.

Wszystkie te właściwości czosnek niedźwiedzi zachowuje także przy spożywaniu świeżych lub suszonych liści, a także w formie naparów, nalewek czy preparatów leczniczych. W kuchni można go stosować jako przyprawę lub warzywo. Istotne są także właściwości zewnętrzne tej rośliny – sok lub napar można przykładać na skórę w celu wykorzystania antybakteryjnego i dezynfekującego działania.

Substancje czynne

Zarówno jak czosnek pospolity, tak i czosnek niedźwiedzi zawiera głównie olejki eteryczne o silnych właściwościach biologicznych. Oprócz tego obecne są saponiny, flawonoidy, związki siarkowe, witaminy i minerały. Kompozycja substancji aktywnych jest zbliżona do czosnku pospolitego, jednak charakteryzuje się łagodniejszym aromatem.

Dawkowanie tradycyjne

W przypadku stosowania suplementów tabletkowanych dostępnych na rynku najczęściej zaleca się dawkę 1000 mg ekstraktu z czosnku niedźwiedziego od 1 do 3 razy dziennie. Świeżych, nie suszonych liści nie powinno się spożywać więcej niż 1 gram dziennie, ze względu na wysoką koncentrację olejków lotnych i siarkowych.