Dzika róża – Rosa canina

Opis szczegółowy

Dzika róża to tradycyjna europejska roślina o szerokim zastosowaniu i pięknym zapachu.

Informacje botaniczne

Dzika róża (Rosa canina) to liściasty krzew, który może osiągać do 3 metrów wysokości, jednak najczęściej spotyka się okazy od 1 do 2,5 metra lub jako pnącze wspinające się wyżej niż przeciętne drzewa. Pień pokrywają drobne, ostre, czasem haczykowate kolce, które pomagają roślinie się wspinać. Gałęzie są kolczaste, lekko przewieszone lub wzniesione. Liście naprzeciwległe, złożone pierzasto z 5–7 listków, które są eliptyczne lub jajowate, delikatnie zaostrzone na końcach, piłkowane, długości 2–4 cm i szerokości 1–2,5 cm.

Kwiaty dzikiej róży mają średnicę 4–6 cm, zazwyczaj są jasnoróżowe, zdarzają się także białe i ciemnoróżowe, składają się z pięciu płatków. Kwitnie w maju i czerwcu, a kwiaty dojrzewają w czerwono–pomarańczowy owoc – tzw. owoc dzikiej róży (szypułka) o długości 1,5–2 cm, dojrzewający od sierpnia do września. Wewnątrz szypułki znajdują się nasiona pokryte ostrymi włoskami. Owoce dzikiej róży wytrzymują przymrozki.

Pochodzenie i występowanie

Dzika róża jest rozpowszechniona niemal w całej Europie (za wyjątkiem krajów dalekiej północy), skąd pochodzi. Spotykana jest także w Afryce Północnej oraz w zachodniej Azji blisko Europy. Preferuje słoneczne miedze, zbocza i skraje lasów – od nizin, po tereny górskie do wysokości ok. 1200 m n.p.m. Najlepiej rośnie na glebach wapiennych, głębokich – jej korzenie sięgają daleko w głąb ziemi.

Zastosowanie / dawkowanie

W przeszłości dziką różę wykorzystywano do aromatyzowania wody do mycia rąk, a także jako składnik potraw – np. dania rosée, gdzie do ryb dodawano kwiaty róży dla nadania im przyjemnego aromatu. Obecnie jest ceniona jako dodatek aromatyczny w kuchni, a jej owoce są jadalne – można z nich przygotować herbatkę, syrop, dżem, kompot, wino domowe lub likier.

Podczas II wojny światowej dzika róża sadzona była w krajach Ameryki jako symbol zwycięstwa i do dziś występuje na tych terenach. W Bułgarii, gdzie roślina ta znacznie się rozprzestrzeniła, wykorzystuje się ją do produkcji domowego wina na wzmocnienie odporności, a w austriackiej medycynie ludowej napar z owoców zalecany jest w infekcjach wirusowych oraz stanach zapalnych dróg moczowych.

Dzięki wysokiej zawartości witaminy C, zaleca się przygotowanie naparu z dzikiej róży w celu wzmocnienia organizmu. Napar ten stosowany jest przede wszystkim profilaktycznie przeciwko przeziębieniu, infekcjom bakteryjnym i wirusowym, a także wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych, co zapobiega obrzękom i innym objawom stanów zapalnych oraz zmniejsza ryzyko żylaków u osób wykonujących pracę fizyczną. Dzika róża to silny antyoksydant dzięki wysokiej zawartości witaminy C.

W ramach wspomagania odporności polecana jest nie tylko w tradycyjnej fitoterapii, ale jej skuteczność potwierdzają także badania laboratoryjne i statystyki. Herbatka z dzikiej róży oraz jej wywary mają delikatne działanie moczopędne, dlatego zaleca się popijać ją dodatkowo szklanką wody. Napar nieznacznie obniża ciśnienie tętnicze oraz redukuje lekkie obrzęki. Wspomaga oczyszczanie organizmu oraz filtrację nerek. Badania wykazują, że składniki dzikiej róży mogą korzystnie wpływać na stany zapalne nerek i pęcherza, a także wspierać funkcje oddechowe.

Owoce dzikiej róży działają wyciszająco, pomagają przy wiosennym zmęczeniu, poprawiają koncentrację oraz wspierają długotrwałe skupienie. Składniki aktywne, zwłaszcza duża ilość witaminy C i flawonoidów, mają lekkie działanie ściągające, które w odpowiednich dawkach wspomaga funkcjonowanie układu trawiennego, pomaga zapobiegać zaburzeniom trawiennym oraz łagodzi wzdęcia czy biegunki. Dodatkowo, składniki dzikiej róży wspierają syntezę protrombiny, co może pomagać w zatrzymywaniu krwawienia i gojeniu ran powierzchniowych.

Dzika róża obniża poziom cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu, a także redukuje odkładanie się blaszek miażdżycowych w naczyniach. Pomaga wzmacniać naczynia kapilarne oraz ograniczać ryzyko powstawania obrzęków. W medycynie ludowej znajduje zastosowanie przy złamaniach dla szybszego zrastania się kości, przy awitaminozach, cukrzycy, kokluszu, zmęczeniu, biegunkach, obfitych i bolesnych miesiączkach, problemach z oddawaniem moczu, hemoroidach oraz przy problemach żylnych, krwiopluciu i łzawieniu oczu.

Substancje czynne

Owoc dzikiej róży zawiera 0,2–1% witaminy C w suchej masie (podczas suszenia następuje spadek o 45–90%). Zawiera również karotenoidy, witaminy B1, B2, K, flawonoidy, kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy, nikotynowy), cukry, śluzy, pektyny i minerały.

Tradycyjne dawkowanie

Napar przygotowuje się z suszonych i rozdrobnionych lub całych owoców – około 2 łyżeczki na 250 ml wody. Dla wzmocnienia organizmu poleca się również likier z dzikiej róży, przygotowywany z 1 kg owoców, 0,5 kg cukru i 3 litrów alkoholu – zalecane spożycie: jedna kieliszek dziennie przed posiłkiem. Syrop można przygotować z 200 g kwiatów, 3 kg cukru i 2,2 l wody oraz po wymieszaniu dodać 150 g 60% spirytusu.