Epimedium strzałkolistny – Epimedium sagittatum

Opis szczegółowy

Ziele rozpustnego kozła

Informacje botaniczne

Epimedium strzałkolistny to zimozielone, wieloletnie zioło o delikatnym, subtelnym wyglądzie. Charakterystyczne dla tej rośliny są wydłużone, sercowate liście oraz bardzo drobne kwiatostany, które mogą przyjmować różne barwy. Epimedium rośnie w zwartym kępie, dlatego chętnie uprawiane jest jako roślina skalniakowa.

Pochodzenie i występowanie

Epimedium strzałkolistny pochodzi z lasów Chin i Japonii i od wieków stanowi składnik wielu mieszanek leczniczych tradycyjnej medycyny chińskiej. Jego zastosowanie w fitoterapii związane jest z legendą, w której to pasterz kóz zauważył niezwykłą aktywność seksualną u kozłów pasących się na epimedium. Odkrycie to podsunęło ludziom pomysł wykorzystania tej rośliny, co okazało się strzałem w dziesiątkę – dziś epimedium śmiało konkuruje z komercyjnymi preparatami wspierającymi aktywność seksualną.

Zastosowanie / dawkowanie

W chińskiej mitologii i tradycji funkcjonuje jako „yin yang huo”, czyli „ziele rozpustnego kozła”. Legenda głosi, że pasterze obserwujący swoje zwierzęta zauważyli po zjedzeniu przez nie epimedium znaczący wzrost popędu seksualnego. Epimedium dostępne jest w wielu formach – jako ekstrakt, tabletki lub świeże liście. Główną substancją czynną rośliny jest ikariina, która działa na enzym fosfodiesteraza typu 5 (PDE-5) jako jej inhibitor – czyli w sposób podobny do leków stosowanych w leczeniu zaburzeń erekcji. Efekty te zostały potwierdzone głównie w badaniach na zwierzętach. Tradycyjna medycyna chińska przypisuje epimedium właściwości „wypędzające zimno z organizmu” i wzmacniające „chi”.

W modelach zwierzęcych zaobserwowano, że wyciąg z epimedium zwiększa ilość tlenku azotu – naturalnie rozluźniającego mięśnie gładkie, wpływającego na relaksację tkanek. Badania wykazują też potencjał rośliny do podnoszenia ciśnienia krwi i poprawy erekcji (głównie na zwierzętach). Warto odnotować, że ikariina wykazuje mniejszą skuteczność niż sildenafil czy wardenafil, ale może powodować mniej skutków ubocznych. W praktyce nie ma jednoznacznych danych dotyczących skutecznych dawek w formie doustnej, jednak roślina bywa łagodniejsza dla organizmu.

Epimedium jest od dawna ważną częścią tradycyjnych mieszanek na zaburzenia erekcji i spadek libido – zarówno jako samodzielne zioło, jak i w połączeniu z innymi roślinami. W tradycyjnej medycynie chińskiej traktowane jest jako silny afrodyzjak dla obu płci, w przypadku impotencji męskiej oraz niepłodności u kobiet i mężczyzn (efekt jednak jest silniejszy u mężczyzn – wpływa na produkcję nasienia). Uważa się również, że epimedium wspiera ekspresję genów syntezujących NO i zmienia równowagę pomiędzy adeniną a guanozyną monofosforanową. Wydaje się także, że ikariina działa bardziej wybiórczo na PDE-5, z mniejszym wpływem na inhibitor PDE-6 czy cAMP-PDE.

Dodatkowo, ikariina wykazuje w badaniach na komórkach, zwierzętach i ludziach potencjał w stymulacji aktywności osteoblastów w kościach, co przekłada się na spowalnianie procesu osteoporozy. U kobiet po menopauzie zioło pomagało chronić kości i obniżać cholesterol (badania 6-miesięczne). Mężczyźni korzystali z epimedium przy problemach z prostatą występujących z wiekiem.

Epimedium często bywa stosowane także przy niedostatecznym ukrwieniu mózgu, dla wzmożenia wrażliwości zakończeń nerwowych w skórze i kończynach, wykazuje łagodne działanie pobudzające na ośrodkowy układ nerwowy i może być stosowane jako tonik nerwowy. W medycynie ludowej docenia się również wpływ rośliny na pobudzenie odporności. Często zaleca się epimedium przy zmęczeniu i osłabieniu psychicznym w mniejszych dawkach.

W innych zastosowaniach ludowych epimedium jest składnikiem preparatów na słabe ukrwienie kończyn dolnych oraz ból i sztywność mięśni. Zwiększa ukrwienie i dotlenienie mięśni, co może wspomagać wydolność i wytrzymałość podczas ćwiczeń. Medycyna południowo-wschodniej Azji poleca epimedium na nadciśnienie, dolegliwości sercowe o łagodnym przebiegu, choroby wątroby i nerek, przy zapaleniu oskrzeli, jako lek przeciwbólowy i przeciwzapalny na bóle stawów (reumatyczne) oraz stymulant odporności np. przy HIV/AIDS. Roślina od lat polecana jest jako wsparcie dla osób uzależnionych od nikotyny i palaczy – stosowana w zapobieganiu marznięciu kończyn.

Substancje czynne

Wszystkie opisane efekty są związane z glikozydem roślinnym – ikariiną. Ikariina blokuje enzym fosfodiesterazę-5 odpowiedzialny za zwężenie naczyń i pogorszenie przepływu krwi. Hamując ją, ikariina usprawnia dopływ krwi do członka (i innych narządów), poprawia dotlenienie tkanek, daje witalność i zmniejsza uczucie zmęczenia.

W zielonej części epimedium stwierdzono ok. 37 związków flawonoidowych – dominującym jest epimedin C (od 1,4 do 5,1%). Inne składniki to alkohol cerylowy, fitosterole, kwasy (palmitynowy, stearynowy, oleinowy, linolowy i linolenowy), hentriakontan, bilobanol, magnoflorin, glukoza, fruktoza i liczne pochodne benzopiranu.

Tradycyjne dawkowanie

Ziele epimedium najczęściej stosuje się jako napar z rozdrobnionych liści: 1 pełna łyżeczka liści na 0,5 l wody, gotować przez 15 minut, następnie odcedzić i pić w ciągu dnia. Dla wzmocnienia działania warto dodać kilka kropel soku z cytryny do wrzątku – zwiększa to wydzielanie ikariiny z liści. Zmieloną korę można stosować 1–2 razy dziennie, po jednej łyżeczce rozmieszanej w wodzie. Kapsułki zawierające 100% ziela spożywa się 2 kapsułki 3 razy dziennie; nalewka – 30 kropli 3 razy dziennie. Roślina nie jest zalecana kobietom w ciąży i karmiącym.