Galgan lekarski – Alpinia officinarum

Opis szczegółowy

Galgan lekarski to ciekawa, aromatyczna bylina z rodziny imbirowatych, znajdująca szerokie zastosowanie w kuchni i tradycyjnej medycynie.

Informacje botaniczne

Galgan lekarski (Alpinia officinarum) jest wieloletnią rośliną tropikalną, która osiąga do 2 metrów wysokości dzięki wysokim łodygom. Liście są lancetowate, przylegające, długie i cienkie, a kwiaty mają barwę od białej do zielonkawej z charakterystycznymi czerwonymi prążkami, zebrane w groniaste kwiatostany na końcach pędów. Owocem jest soczysta, czerwona torebka zawierająca gorzkawe nasiona.

Płożący się kłącze galganu jest mocno rozgałęzione, cienkie i twarde – to właśnie ono ma największą wartość użytkową. Kłącze wyróżnia się pomarańczowym miąższem i brązową okrywą oraz intensywnym, korzennym aromatem i lekko słodkawym smakiem.

Pochodzenie i występowanie

Galgan lekarski pochodzi z Chin (głównie z południowo-wschodniego wybrzeża oraz Hainanu). Obecnie uprawiany i występuje również w Japonii, Tajlandii, Wietnamie, a także w Indiach. Hongkong jest głównym ośrodkiem handlowym i dystrybucyjnym tej rośliny.

Zastosowanie / dawkowanie

Kłącza galganu były szeroko stosowane w starożytnej i średniowiecznej Europie jako przyprawa o różanym zapachu i korzennym, nieco słodkim smaku. Choć dziś ich popularność w Europie zmalała, w Azji nadal używa się mielonego galganu do curry, napojów i deserów. W Indiach wyciągi z galganu są wykorzystywane w perfumach, a Tatarzy zaparzają z niego herbatę.

Medycyna tradycyjna

W tradycji galganu lekarskiego podkreśla się jego korzystne działanie na układ trawienny – stosowany jest przy niestrawności, wzdęciach oraz w celu łagodzenia skurczów żołądka i jelit. Fitoterapeuci zalecają go w zaburzeniach krążenia, zwłaszcza w celu poprawy ukrwienia obwodowego.

Roślina wspiera również układ nerwowy – poprzez poprawę ukrwienia mózgu działa pozytywnie na pamięć i funkcjonowanie zmysłów. W niektórych tradycjach ludowych galgan był częścią mieszanek wspierających leczenie dławicy piersiowej czy nawet nowotworów.

Jest ceniony w indyjskiej ajurwedzie – stosowany przy gorączce, bólach płuc, kaszlu, przeziębieniach, osłabieniu serca oraz jako środek wspomagający trawienie. Tradycyjnie wykorzystywany przy braku apetytu, nudnościach, biegunkach, chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego, przy kaszlu oraz stanach zapalnych oskrzeli.

Galgán wchodzi w skład popularnych Szwedzkich ziół, przyjmowanych na zaburzenia trawienne. Stosuje się go również zewnętrznie – przy bólach reumatycznych, zapaleniu stawów, gdyż działa rozgrzewająco i pobudzająco.

Działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe

Substancje czynne zawarte w kłączu (m.in. diarylheptanoidy i flawonoidy) odpowiadają za działanie przeciwzapalne, antyproliferacyjne (hamujące mnożenie komórek), a nawet za właściwości przeciwnowotworowe w badaniach in vitro i na modelach zwierzęcych.

Wyciągi z galganu wykazują również działanie antyoksydacyjne – neutralizują wolne rodniki, a dzięki temu mogą chronić komórki przed uszkodzeniem. Badania wskazują na korzystny wpływ ekstraktów galganu na różne linie nowotworowe, a także na hamowanie stanu zapalnego porównywalnego z działaniem niektórych leków przeciwzapalnych.

Potwierdzono również właściwości antybakteryjne – galgan działa przeciwko takim bakteriom jak Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli oraz Streptococcus pneumoniae. Efekty te były bardziej widoczne w przypadku ekstraktów alkoholowych.

Substancje czynne

Kłącze galganu zawiera olejek eteryczny o wysokiej zawartości pinenów, cyneolu, kadinenu, a także flawonoidy, garbniki, alkaloidy, żywice, skrobię, białka, sterole roślinne, aminokwasy, cukry oraz przeciwutleniacz resweratrol. W liściach wykryto m.in.: chryzyny, pinocembryn, apigeninę, galanginę, kwercetynę, rutynę, katechiny i inne związki o wysokiej aktywności biologicznej.

Tradycyjne dawkowanie

Dawkowanie zależy od rodzaju produktu:

• Ekstrakt 10:1: 0,3–0,6 g dziennie (do rozpuszczenia w wodzie, napoju lub jako dodatek do posiłków, np. smoothie, jogurtu).
• Suszony kłącze (proszek): 0,5–1 g na 150 ml wrzątku, parzyć 10 minut, pić 3 razy dziennie na czczo, pół godziny przed jedzeniem.