Glistnik jaskółcze ziele – Chelidonium majus

Opis szczegółowy

Glistnik jaskółcze ziele znany jest przede wszystkim jako zioło wspierające trawienie oraz oczyszczające wątrobę.

Informacje botaniczne

Glistnik jaskółcze ziele to wieloletnia roślina zielna osiągająca wysokość od 30 do 120 cm. Liście są długie do 30 cm, jajowate lub klapowane, z ząbkowanymi brzegami; od spodu są rzadko owłosione i ustawione naprzeciwlegle. Łodyga pokryta jest miękkimi włoskami. Żółte kwiaty pojawiają się od maja do września w baldachowatych kwiatostanach na dłuższych szypułkach. Po przekwitnięciu powstają wydłużone, cylindryczne torebki zawierające czarne nasiona. Po uszkodzeniu nadziemnych części lub liści roślina wydziela charakterystyczny żółto-pomarańczowy sok – mleczko (lateks).

Pochodzenie i występowanie

Naturalnym obszarem występowania glistnika są strefy umiarkowane północnej Afryki, Europy (w tym basen Morza Śródziemnego) oraz części zachodniej Azji. Obecny jest od Wysp Kanaryjskich, Algierii, Maroka, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Niemiec, Chorwacji, Grecji, Włoch, Macedonii, Bułgarii, Słowacji, Litwy, Łotwy i Estonii – aż po Holandię, Danię, Norwegię, Szwecję, Finlandię, Irlandię i Wielką Brytanię oraz w kierunku wschodnim do Kaukazu, Armenii, Kazachstanu, Gruzji, Iranu, Turcji, Mongolii i Syberii. Do Ameryki Północnej został sprowadzony przez osadników około roku 1672.

Zastosowanie / dawkowanie

Glistnik od czasów starożytnych był znany jako zioło odtruwające, oczyszczające i wspomagające działanie wątroby. Wzmianki o jego wykorzystywaniu sięgają rzymskich i greckich lekarzy, m.in. Pliniusza Starszego i Dioskuridesa. W średniowieczu roślinę stosowano także do łagodzenia bólu zębów oraz w celach oczyszczających. Współczesne źródła podają, że ekstrakty z korzenia wykazują silne działania przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze – m.in. wobec drobnoustrojów takich jak Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans (w tym opornych szczepów MRSA), a także na Candida albicans czy Fusarium oxysporum.

W badaniach klinicznych preparaty z glistnikiem (często w połączeniu z innymi ziołami, jak lukrecja, rumianek, mięta, dzięgiel, ostropest i gorczyca) wykazały skuteczność w łagodzeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, bólu żołądka, skurczów przewodu pokarmowego, wymiotów czy nudności. Potwierdzono także pozytywne działanie w łagodzeniu problemów z pęcherzykiem żółciowym, działanie żółciopędne i wspierające funkcję wątroby oraz ochraniające komórki wątroby. Roślina wykazuje również działanie antyoksydacyjne, wspiera odpowiedź immunologiczną oraz hamuje działanie wolnych rodników. Zawarte alkaloidy (chelidonina, chelerytryna, sanguinarina) są przedmiotem badań ze względu na potencjalne właściwości przeciwnowotworowe oraz zmniejszenie podziałów komórek rakowych.

W medycynie ludowej najczęściej wykorzystywane są ziele i korzeń glistnika. Zbiór nadziemnych części przeprowadza się w trakcie kwitnienia, a korzenie jesienią. Z surowca uzyskuje się napary, nalewki alkoholowe i ekstrakty wodne. Tradycyjnie stosuje się go przy kamicy żółciowej, niestrawności, uporczywym kaszlu, problemach z żółcią czy do usuwania brodawek – poprzez przykładanie świeżego soku o działaniu żrącym i hamującym wzrost komórek. Zewnętrznie glistnik stosowany bywa przy pęcherzach, świądzie skóry, dnie moczanowej, ogólnie przy stanach zapalnych i bólach. Niektóre zielniki zalecają wewnętrzne stosowanie glistnika przy artretyzmie, skurczach, utracie apetytu, nieregularnych miesiączkach czy bólach zębów.

Glistnik zawiera alkaloidy izochinolinowe, flawonoidy, pochodne kwasów fenolowych i kwasu kawowego (w tym pochodne kwasu jabłkowego). Najważniejsze substancje czynne to m.in. chelidonina, coptizyna, sangwinaryna, chelerytryna, berberyna, protopina oraz stylopina.

Tradycyjne dawkowanie

Zgodnie z zielarskimi zaleceniami, napar przygotowuje się z 1 łyżeczki ziela zalanej filiżanką wrzątku, parzonej przez 5–10 minut. Pić należy 1–3 filiżanki dziennie przez maksymalnie 3 tygodnie. Niektóre źródła polecają pół łyżeczki siekanego surowca na 250 ml wrzącej wody. W konkretnych przypadkach – np. kaszlu czy bólach żółciowych – zaleca się 2 razy dziennie po 1 szklance. W badaniach klinicznych na dolegliwości przewodu pokarmowego, stosowano 1 ml ekstraktu 3 razy dziennie przez 4 tygodnie, często w połączeniu z innymi ziołami. Glistnik w większych dawkach może być toksyczny, dlatego terapię należy prowadzić ostrożnie, najlepiej pod nadzorem specjalisty.