Goryczka żółta – Gentiana lutea

Nazwy zwyczajowe: Goryczka żółta, korzeń goryczki żółtej, Gentiana lutea, genciána, Gentiana officinalis, Yellow Gentian, Genziana, Enzian, Bitter Root

Nazwa łacińska: Gentiana lutea

Pochodzenie: Europa

Krótki wstęp

Goryczka żółta rozmnaża się na dwa sposoby. W uprawie ogrodowej najlepiej rozmnażać ją przez podział korzeni. W warunkach naturalnych dochodzi do rozsiewu nasion – dojrzałe nasiona opuszczają roślinę i dzięki przystosowaniu do lotu przenoszone są przez wiatr. Wysiew w warunkach domowych najlepiej wykonać po kilkumiesięcznej stratyfikacji lub jesienią. Roślina preferuje ciężką, gliniastą, wilgotną glebę, stanowisko zaciszne i zacienione. Młode rośliny pojawiają się pod koniec kwietnia następnego roku. Korzenie najlepiej zbierać tuż przed kwitnieniem, wtedy zawierają najwięcej substancji czynnych.

Opis szczegółowy

Goryczka żółta (Gentiana lutea) to wybitnie gorzki korzeń, który wspiera apetyt, pobudza krwiotwórczość, przyspiesza rekonwalescencję i pomaga kobietom z dolegliwościami menstruacyjnymi.

Informacje botaniczne

Goryczka żółta to okazała i wytrzymała bylina osiągająca wysokość 50–115 cm, występująca m.in. w Alpach. Posiada prostą, niewykształcającą odgałęzień łodygę, z licznymi, owalnymi liśćmi, przypominającymi wyglądem konwalię majową. Liście są zielone, unerwione, dorastają do 30 cm długości. Na szczycie łodygi znajduje się charakterystyczny, rozłożysty, żółty, obupłciowy kwiat. Okres kwitnienia przypada na maj i czerwiec. Nasiona są jasno-brązowe. Korzeń goryczki żółtej osiąga około 30 cm długości i grubość palca, choć zdarza się, że rośliny mają jeszcze większe, nawet dwukrotnie dłuższe korzenie. To właśnie żółto-brązowy korzeń jest wykorzystywaną w ziołolecznictwie częścią tej rośliny.

Pochodzenie i występowanie

Goryczka żółta nie pochodzi z Polski, jednak w latach 20. i 30. XX wieku była tu uprawiana z myślą o produkcji likierów. Dobrze rośnie w górskich rejonach – była sadzona w Karkonoszach, Górach Izerskich, Orlickich, na Szumawie i w Jesionikach. Jej naturalnym występowaniem są południowe rejony Europy – alpejskie i subalpejskie pastwiska. Co ciekawe, mimo obecności na pastwiskach jest przez zwierzęta omijana z powodu silnie gorzkiego smaku.

Zastosowanie / dawkowanie

Korzeń goryczki żółtej jest stosowany głównie przy dolegliwościach żołądkowych i trawiennych. Wykorzystywany jest zarówno w medycynie, jak i weterynarii. W farmacji funkcjonuje jako surowiec oficjalny pod nazwą Radix Gentianae. Spożywanie korzenia goryczki żółtej łagodzi objawy niestrawności w przypadku zaburzeń pęcherzyka żółciowego, wątroby i trzustki. Goryczka wspiera krwiotwórczość, wzmacnia układ nerwowy i pełni rolę toniku podczas rekonwalescencji po ciężkich chorobach. Regularne stosowanie poprawia trawienie, pobudza wydzielanie moczu, soków trzustkowych, jelitowych oraz żołądkowych. Może być stosowana przy ogólnym osłabieniu. Uznawana jest również za wzmacniacz odporności. Korzeń wywiera pozytywny wpływ na zdrowie kobiet – wspiera przy problemach menstruacyjnych.

Składniki aktywne

Korzeń goryczki żółtej jest bogaty w gorzkie glikozydy – gentiopikrynę i amarogentynę, które nadają mu charakterystyczny smak. Zawiera również alkaloidy (gentianina), terpeny, śluzy, pektyny i inne substancje czynne.

Tradycyjne dawkowanie

Wywar przygotowuje się z 1 łyżeczki korzenia na 500 ml wody. Gotować przez 30 minut – dla zniwelowania silnej goryczy można dodać miód. Doskonała roślina do przygotowania nalewek.

Porada: Nalewka z korzenia goryczki żółtej (Nalewka Gentiana lutea):

2 części korzenia goryczki żółtej
1 część suszonej skórki pomarańczowej
½ części mielonego kardamonu
Wszystko wymieszać, zalać 1 litrem brandy

– znakomity tonik żołądkowy
– skuteczny przy zaburzonym apetycie
– wspomaga trawienie

Uwaga: Nie zaleca się stosować osobom z nadciśnieniem, kobietom w ciąży i karmiącym piersią.