Grepfrut – Citrus paradisi

Opis szczegółowy

Popularny owoc o lekko gorzkawym smaku i zaskakujących właściwościach prozdrowotnych

Informacje botaniczne

Grepfrut to drzewo cytrusowe, które zwykle osiąga wysokość 5–6 metrów, rzadziej dorasta nawet do 13–15 metrów. Liście są ciemnozielone, długie do 15 cm, wąskie i zimozielone.

Pień, liście i kwiaty bardzo przypominają drzewo pomarańczowe. Dojrzały owoc jest nieco większy i dłuższy od największej pomarańczy. Kwiaty grapefruitowe mają 5 płatków korony i około 5 cm średnicy. Owoc, czyli grejpfrut, charakteryzuje się żółtą skórką (egzokarp) i średnicą 10–15 cm. Wnętrze dzieli się na segmenty, a miąższ może mieć kolor od białego, przez różowy, do czerwonego. Owoce różnią się także stopniem słodkości.

Pochodzenie i występowanie

Grejpfrut wywodzi się pierwotnie z Barbadosu. Dziś jest rośliną uprawianą na całym świecie, a jego najwięksi producenci to Chiny, Brazylia, Izrael, Wietnam, USA (Teksas, Kalifornia, Floryda), Turcja, Meksyk i Hiszpania.

Zastosowanie / dawkowanie

Grejpfrut został po raz pierwszy oficjalnie odkryty na Barbadosie, skąd trafił do Ameryki Północnej (na Florydę) w 1823 r. za sprawą hrabiego Odeta Philippa. Najprawdopodobniej jest hybrydą pomarańczy słodkiej (Citrus sinensis) i pomelo (C. maxima). Początkowo uprawiany był jako roślina ozdobna, a jako owoc użytkowy zyskał popularność dopiero w XIX wieku.

Grejpfrut (znany też jako „zakazany owoc”) po raz pierwszy został opisany w 1750 roku przez Walijczyka Grifitha Hughesa, który opisał jego próbki w The Natural History of Barbados. W 1814 r. naukowiec John Lunan użył nazwy grapefruit przy opisie podobnej jamajskiej cytrusowej rośliny. W 1830 r. jamajska odmiana otrzymała łacińską nazwę Citrus paradisi nadaną przez botanika Jamesa Macfadyena.

W Kostaryce grejpfrut jest gotowany, aby usunąć kwasowość – wówczas staje się słodszy i przygotowuje się z niego deser zwany toronja rellena (nadzienie z grejpfruta). Na Haiti najczęściej wykorzystuje się go do produkcji soku (jus de Chadèque) oraz dżemów (confiture de Chadèque).

Detoksykacja

Grejpfrut dostarcza dużych ilości witamin (przede wszystkim C, lecz w mniejszym stężeniu niż inne owoce). Dzięki wysokiej zawartości błonnika może regulować trawienie i oczyszczać układ pokarmowy poprzez wiązanie szkodliwych substancji.

Układ sercowo-naczyniowy

Błonnik grejpfrutowy pozytywnie wpływa na poziom cholesterolu i cukru we krwi oraz chroni ścianki naczyń krwionośnych. W 2006 roku opublikowano badanie, w którym wykazano, że grejpfrut może obniżać poziom cholesterolu nawet o 15,5%.

Zespół naukowców monitorował 57 pacjentów po operacji by-passów z podwyższonym cholesterolem. Połowa spożywała regularnie grejpfruty, z istotnym efektem obniżenia poziomu cholesterolu.

Według badania American Heart Association, wyższa podaż flawonoidów (znajdujących się m.in. w grejpfrucie) zmniejsza ryzyko udarów niedokrwiennych u kobiet. Ryzyko tego typu udaru było o 19% niższe wśród osób spożywających cytrusy.

Dzięki swoim składnikom owoce mogą ogólnie wspierać układ krążenia.

Grejpfrut zmniejsza poziom trójglicerydów wywołujących miażdżycę. Regularne spożycie, ze względu na wysoką zawartość potasu i niską sodu, jest polecane osobom z nadciśnieniem i schorzeniami serca.

Inne badanie (randomizowane prospektywne) wykazało korzystny wpływ grejpfruta na masę ciała, ciśnienie krwi i profil lipidowy u osób z nadwagą. Przez 6 tygodni połowa pacjentów spożywała połówkę świeżego grejpfruta 3 razy dziennie, co przełożyło się na redukcję masy ciała, ciśnienia oraz istotne obniżenie cholesterolu i frakcji LDL.

Antyoksydanty

Grejpfrut jest bogatym źródłem antyoksydantów, szczególnie w odmianach czerwonych – te zawierają duże ilości karotenoidów i likopenu, które odpowiadają za barwę owocu. Ogólnie, karotenoidy zmniejszają ryzyko chorób serca.

W skórkach grejpfruta zidentyfikowano aż 13 różnych flawonoidów, takich jak naryngina i izonaryngina, które wykazują silne właściwości cytoprotekcyjne na liniach komórkowych neuroblastoma.

Przeciwutleniacze grejpfruta (witamina C i inne) mogą wspierać walkę z wolnymi rodnikami, które zwiększają ryzyko rozwoju nowotworów. Mały grejpfrut dostarcza ok. 68,8 mg witaminy C (zalecane spożycie: 75 mg kobiety, 90 mg mężczyźni dziennie) i 2270 μg likopenu – silnego antyoksydantu.

Duże badanie populacyjne z 2016 roku objęło niemal 50 000 mężczyzn – autorzy wykazali zależność między wysokim spożyciem sosu pomidorowego (źródło likopenu) i niższym ryzykiem raka prostaty. Likopen obecny jest także w dużym stężeniu w grejpfrutach.

Trawienie

Grejpfrut bogaty jest w wodę oraz błonnik – owoc o wadze 200 g zawiera aż 182 g wody i 2,2 g błonnika pokarmowego. Oba te składniki mogą zapobiegać zaparciom, wspierać regularność trawienia i korzystnie wpływają na zdrowie układu pokarmowego.

Dorosłe osoby powinny spożywać nawet do 33,6 g błonnika dziennie (zależnie od wieku i płci). Udokumentowano również, że wysokie spożycie błonnika może zapobiegać rakowi okrężnicy i odbytnicy.

Naturalny antybiotyk

Nasiona grejpfruta wykazują właściwości antybiotyczne. Ekstrakt z pestek bywa stosowany jako naturalna prewencja infekcji oraz zakażeń drożdżakowych. Ekstrakt z grejpfruta wspomaga walkę z grzybicą, trądzikiem, opryszczką i różnego typu wysypkami. Opisano również podwyższoną aktywność antyoksydacyjną składników grejpfruta.

Dieta

Gorzki posmak grejpfruta pomaga ograniczać apetyt na słodycze. Owoc ten, dzięki niskiej kaloryczności, jest idealny dla osób odchudzających się. Ma także niski indeks glikemiczny, więc nie podnosi gwałtownie poziomu cukru we krwi.

W badaniu z 2013 roku grejpfrut uznano za owoc obniżający ryzyko cukrzycy typu 2, zwłaszcza ze względu na wysoką zawartość narynginy.

Kosmetyka

Ekstrakty z grejpfruta to popularny składnik kosmetyków – oczyszczają skórę, wzmacniają jej barierę ochronną. Dodatek wyciągu dodaje skórze blasku i witalności, korzystnie działa przy tendencji do łupieżu, trądziku, wysypkach i infekcjach bakteryjnych skóry. Witamina C pobudza produkcję kolagenu, zapewniając skórze elastyczność i sprężystość. Likopen i inne składniki wykazują właściwości antyoksydacyjne również na poziomie skóry.

Ekstrakty z grejpfruta mają doskonałe właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne, oczyszczając i odświeżając cerę. Esencja grejpfrutowa nadaje produktom orzeźwiający, lekko gorzki aromat.

Interakcje z lekami

Grejpfrut zawiera furanokumaryny wpływające na metabolizm leków w wątrobie i proces ich wydalania. Spożycie grejpfruta może istotnie oddziaływać na leki przeciwalergiczne oraz przeciwnadciśnieniowe (wysoka zawartość potasu w owocu sprzyja obniżaniu ciśnienia).

Picie soku grejpfrutowego jednocześnie z lekami może podnosić lub obniżać poziom leków we krwi, co może skutkować niepożądanymi efektami lub brakiem skuteczności leczenia.

Substancje czynne

200 g grejpfruta dostarcza 64 kcal, 1,3 g białka, 16,2 g węglowodanów, 0,21 g tłuszczu oraz 2,2 g błonnika. Grejpfrut to doskonałe źródło witaminy C, B1, K i flawonoidów, a w mniejszych ilościach zawiera także magnez, żelazo, wapń, fosfor, foliany, cholinę i witaminę A. W grejpfrucie obecne są także likopen, luteina i zeaksantyna.

Tradycyjne dawkowanie

W leczeniu otyłości stosuje się produkty zawierające ekstrakt z grejpfruta w dawce 450–700 mg dwa razy dziennie przez 12 tygodni. Pożądany efekt wykazano także przy spożyciu połowy świeżego grejpfruta trzy razy dziennie lub przyjmowaniu kapsułek z ekstraktem grejpfrutowym (500 mg) trzy razy dziennie przed posiłkiem przez 12 tygodni.