Guarana – Paullinia cupana

Opis szczegółowy

Guarana – Paullinia cupana uchodzi za jeden z najsilniejszych naturalnych stymulantów, znanym przede wszystkim ze swoich właściwości pobudzających. Paulinia napojowa wspiera odchudzanie, przyspieszając metabolizm.

Informacje botaniczne

Guarana (Paullinia cupana) to wieloletnie pnącze dorastające do 10–12 metrów wysokości. Roślina tworzy niewielkie, zielonkawe, białe lub żółte kwiaty zebrane w małe grona. Charakterystyczne, jaskrawoczerwone owoce skrywają jedno duże, czarne nasiono otoczone soczystą osnówką. Gdy nasiona dojrzewają, skórka pęka, ukazując ciemne wnętrze owocu. Najwięcej owoców guarana wydaje w październiku i listopadzie – zbierane są wyłącznie z krzewów (nie z ziemi). Guarana pod względem wyglądu przypomina trochę nasz kasztanowiec, a uprawia się ją podobnie jak winorośl.

Pochodzenie i występowanie

Guarana pochodzi z amazońskich regionów, głównie okolic Manaus i Parintins. Południowoamerykańskie plemiona od wieków wykorzystywały Paullinię napojową ze względu na właściwości pobudzające. Przed pojawieniem się Europejczyków była uprawiana na rodzimych polach przez Indian, rozmnażana najczęściej przez odrosty i sadzona w odległości ok. 2 m. Roślina zaczyna owocować po trzecim roku i przynosi plony nawet przez 40 lat. Dla Europy guarany „odkryto” w 1669 r., a pierwsza analiza botaniczna miała miejsce około 1700 r. Dziś uprawia się ją głównie w Ameryce Południowej – Brazylii, Wenezueli, Urugwaju, a dziko zbierana stanowi niezwykle istotne źródło utrzymania miejscowych społeczności.

Zastosowanie / dawkowanie

Guarana słynie z działania pobudzającego i tonizującego, pozbawionego ryzyka uzależnienia. Do dzisiaj w Amazonii jej nasiona praży się lub gotuje w celu uzyskania napoju. Ze względu na podwójnie wyższą zawartość kofeiny niż kawa czy herbata, guarana jest popularnym składnikiem napojów energetycznych – szczególnie wśród młodych ludzi.

Lekko zwiększa wydolność fizyczną i sportową, stymuluje układ nerwowy, zmniejsza fizyczne i psychiczne zmęczenie oraz podnosi poziom energii. Stosowana jest również przy leczeniu przewlekłego zmęczenia (chronic fatigue syndrome). Może poprawiać krótkotrwałą i długotrwałą pamięć, zwłaszcza w okresach intensywnej nauki lub zapominania, chociaż wyniki badań w tym zakresie są podzielone.

Guarana bywa również używana w leczeniu stanów lękowych (najczęściej w połączeniu z innymi ziołami). W badaniach odnotowano łagodny spadek poziomu lęku przy regularnym stosowaniu (3 razy dziennie przez 28 dni) nawet podczas stosowania wyłącznie guarany.

Badano także działanie przeciwnowotworowe ekstraktu z guarany u zwierząt, gdzie stwierdzono redukcję wskaźników proliferacji komórkowej i makroskopowych zmian w najwyższych dawkach. Może to świadczyć o potencjale antikancerogennym guarany.

Guarana to popularny składnik preparatów wspomagających odchudzanie – delikatnie hamuje apetyt i przyspiesza metabolizm tłuszczu. W badaniach wykazano jej skuteczność szczególnie w połączeniu z yerba mate, damianą, witaminami i minerałami (redukcja masy ciała nawet o kilka kilogramów przy diecie niskokalorycznej i umiarkowanym ruchu).

Potwierdzono również wzrost wydatku energetycznego i nasilenie spalania tłuszczów przy stosowaniu ekstraktów z guarany zawierających kofeinę.

Badania potwierdziły zwiększone uczucie energii po spożyciu guarany, choć efekt ten bywa silniejszy u osób szczuplejszych.

Niższe dawki ekstraktów wykazują także działanie antyoksydacyjne oraz ochronne na żołądek, m.in. poprzez redukcję zmian śluzówkowych wywołanych nadmiernym spożyciem alkoholu lub działaniem leków typu NLPZ.

Tradycyjnie guarana bywa stosowana przy bólach głowy i migrenach, a jej łagodne działanie przeciwbólowe może wzmacniać efekt klasycznych leków przeciwbólowych. Również wspomaga łagodzenie bólu pleców czy stawów.

W badaniach na zwierzętach ekstrakt guarany korzystnie wpływał na funkcje poznawcze i pamięć.

W medycynie ludowej amazońskich plemion wykorzystywana jest także przy reumatyzmie, przewlekłej biegunce (działanie ściągające), jako środek zwiększający libido i afrodyzjak (często w połączeniu z czekoladą), a także jako łagodny środek moczopędny. Część mieszkańców używa guarany na obniżenie ciśnienia tętniczego, przy cellulicie, a nawet profilaktycznie przeciw malarii i czerwonkom.

W Ameryce Południowej ekstrakt stosowany jako łagodny antybiotyk, do rozrzedzania krwi i obniżania temperatury ciała w okresach upałów i stresu cieplnego.

Unikalność guarany to obecność kofeiny, a także teofiliny i teobrominy, co nadaje jej dłuższe i łagodniejsze działanie niż kawie. Stosowanie w ciąży i laktacji w Ameryce Południowej uznaje się za bezpieczne, natomiast Europejska Agencja Leków dopuszcza stosowanie wyłącznie w małych dawkach i nie zaleca dla kobiet w ciąży i karmiących oraz dzieci. Ostrożność powinny zachować osoby z cukrzycą typu 1, pacjenci na lekach przeciwzakrzepowych i z zaburzeniami krzepnięcia, chorobami serca, nadciśnieniem i jaskrą.

W krajach Ameryki Łacińskiej guarana bywa wykorzystywana także jako afrodyzjak oraz składnik czekolady.

Substancje czynne

Nasiona guarany zawierają 4–8% kofeiny – 2 razy więcej niż kawa! Dzięki obecności teofiliny i teobrominy jej działanie pobudzające jest dłuższe i może utrzymywać się nawet do 5 godzin. Niepoddawanie procesowi prażenia pozwala zachować w nasionach witaminę C oraz część witamin z grupy B.

Tradycyjne dawkowanie

W zależności od oczekiwanego efektu, sproszkowaną guaranę miesza się z jogurtem, sokiem lub napojem – używając ok. jednej łyżeczki. Skutki pobudzenia pojawiają się już po krótkim czasie. Polecamy także dodać łyżeczkę guarany do gorącego kakao.

Nasiona mogą być także żute po wcześniejszym namoczeniu w ustach.

Zalecana dzienna dawka dla dorosłych to 250–300 mg czystego ekstraktu. Przekroczenie tej ilości może spowodować efekty uboczne związane z wysoką zawartością kofeiny (np. bezsenność, rozdrażnienie, podrażnienie żołądka, nudności, wymioty, przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia krwi).

Uwaga: Guarana nie jest zalecana dla kobiet ciężarnych i karmiących oraz dzieci.