Guduchi – Tinospora cordifolia

Opis szczegółowy

Guduchi to ceniona roślina lecznicza z południowej Azji, wykorzystywana w tradycyjnej medycynie ludowej – od wsparcia odporności po pomoc w trakcie chemioterapii.

Informacje botaniczne

Guduchi, czyli Tinospora cordifolia, to długowieczna roślina pnąca lub krzew o wijącym się pokroju, osiągająca różne długości. Jej łodygi pokryte są przejrzystą korą, która łatwo odchodzi, lub są drewniejące. Kora guduchi jest szara albo kremowobiała, drewno lekkie i porowate, a świeży przekrój uzyskuje żółtawy odcień. Roślina często pnie się po drzewach, takich jak mango, lub po żywopłotach. Liście są na ogonkach, wyrastają pojedynczo, o kształcie sercowatym, ostro zakończone, z palmową siatką nerwów, o lekko śluzowatej powierzchni. Kwiaty drobne, żółte bądź zielonkawe, zebrane w wiechy lub grona – męskie tworzą kłosy wielokwiatowe, żeńskie pojawiają się pojedynczo lub w skupiskach. Guduchi kwitnie najczęściej w chłodniejszych miesiącach. Owocem jest czerwona jagoda przypominająca fasolkę.

Pochodzenie i występowanie

Guduchi pochodzi z Indii, Birmy i Sri Lanki. Obecnie występuje w całej południowej Azji, najobficiej uprawiana jest jednak w Indiach. Preferuje tropikalny klimat i wysokości do 1200 m n.p.m. – od Kumaon po Assam oraz na północy Bengalu Zachodniego, w stanie Bihar, Deccan, Konkan, Karnataka i Kerala. Najbardziej cenione są zbiory z terenów górskich, zwłaszcza z Nepalu. Guduchi od wieków zajmuje ważne miejsce w ajuwerdyjskich recepturach, głównie przeciwko biegunkom. Europejczycy dostrzegli jej właściwości tonizujące i moczopędne, dzięki czemu wyciąg z guduchi szybko zyskał popularność także poza Azją.

Zastosowanie / dawkowanie

Surowcem zielarskim są korzenie i łodygi guduchi – określane jako radix et herba tinosporae cordifoliae. W tradycyjnej medycynie indyjskiej (ajurwedzie) ekstrakt z guduchi wykorzystuje się jako środek napotny („indyński chinina”), przy biegunkach i nieżytach jelit (głównie podłoża infekcyjnego), dla wzmocnienia organizmu i układu odpornościowego, jako afrodyzjak do długoterminowej terapii, a także dla wsparcia pracy wątroby i nerek, przy wyczerpaniu fizycznym czy rekonwalescencji po ciężkich chorobach, problemach skórnych, cukrzycy typu 2, hiperlipidemii i chorobach autoimmunologicznych.

W ajurwedzie polecana jest do wspierania pamięci, kondycji fizycznej i siły psychicznej. Rekomendowana jako profilaktyka i wsparcie organizmu podczas chemioterapii oraz do wzmacniania efektu leków cytostatycznych i ograniczania ich działań niepożądanych. Guduchi może pomagać przy nadciśnieniu, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie układu oddechowego i łagodzi reakcje na histaminę. Używana jest przy lękach, niepokoju dla łagodzenia stresu, poprawia trawienie, stymuluje wydzielanie żółci, obniża gorączkę, wspiera metabolizm i układ moczowy, rekomendowana jest przy nadmiernej kwasowości, reumatoidalnym zapaleniu stawów, wysokim poziomie kwasu moczowego oraz zapaleniu, chorobach krwi, detoksykacji organizmu, zespole przewlekłego zmęczenia lub wrzodach syfilitycznych. W Azji Południowej używana jest do terapii trądu i malarii.

Współczesne badania potwierdzają adaptogenne działanie guduchi – ekstrakt wzmacnia odporność i pomaga organizmowi dostosować się do zmian środowiskowych. Mieszanki ziół z dodatkiem guduchi stosowane są przy problemach oddechowych, a także na poprawę zdrowia skóry. Od stuleci guduchi wykorzystuje się na osłabienie, gorączkę, niestrawność, rzeżączkę, syfilis, impotencję, infekcje dróg moczowych, zaparcia, wirusowe zapalenie wątroby, problemy skórne i anemię. W wielu krajach zalecana jest też przy żółtaczce, reumatoidalnym zapaleniu stawów i cukrzycy. Ajurwedyjskie receptury opisują użycie guduchi przy przeziębieniu, infekcjach o podłożu bakteryjnym czy wirusowym, utracie apetytu i silnym przesuszeniu jamy ustnej. Inne mieszanki (np. w tłuszczu) wykorzystują ją przy zatrzymaniu moczu, rekonwalescencji, wzmacnianiu śledziony, problemach z oddychaniem, kaszlu, padaczce, zmęczeniu, utracie osądu czy łagodnych zaburzeniach psychicznych.

Modele zwierzęce wykazały, że skoncentrowany ekstrakt guduchi spowalnia wzrost komórek nowotworowych i wydłuża czas przeżycia w przypadku indukowanych nowotworów. W badaniach udowodniono też korzystne działanie na raka tarczycy oraz regulację poziomu cytokin, hamując rozwój komórek czerniaka.

Związki zawarte w korzeniu guduchi u zwierząt z cukrzycą obniżają poziom cukru we krwi – działanie porównywalne do stosowanych leków (choć nie tak silne). W innych badaniach wykazano spadek cholesterolu, fosfolipidów i wolnych kwasów tłuszczowych, co wiąże się z poprawą funkcji i metabolizmu wątroby oraz lepszym przetwarzaniem tłuszczów.

Substancje czynne guduchi hamują działanie niektórych enzymów oraz wolnych rodników, wykazując silne działanie antyoksydacyjne. Efekt ten zaobserwowano podczas licznych badań – pomaga układowi odpornościowemu i chroni nerki (przy obstrukcjach oraz infekcjach).

Kliniczne badania potwierdziły, że ekstrakt wodny guduchi redukuje objawy alergicznego nieżytu nosa (kichanie, niedrożność, świąd nosa), wspomaga terapię owrzodzeń kończyn, a połączenie wyciągu z guduchi i leków standardowych (np. chlorochiną) zwiększa skuteczność leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów.

Substancje czynne

Sprawdzone adaptogeny zawarte w guduchi to diterpeny, związki polifenolowe i polisacharydy (w tym arabinogalaktan). Zawiera także alkaloidy, laktony diterpenowe, glikozydy, steroidy, seskwiterpeny, fenole, związki alifatyczne oraz konstituentne polisacharydy. Liście są bogatym źródłem białka, wapnia i fosforu.

Tradycyjne dawkowanie

Dawkowanie zależy od formy. Zagraniczna literatura podaje 1 g 5% wodnego ekstraktu ziela guduchi 2–3 razy dziennie. W ajurwedzie w postaci Amrita Ghrita (mieszanka guduchi z innymi ziołami) przyjmuje się 10–15 g dziennie, napar można pić z dodatkiem świeżej mięty. W przypadku kapsułek standardowa dawka to 300 mg 3 razy dziennie przez co najmniej 6 miesięcy, następnie należy zrobić kilkumiesięczną przerwę. Nalewka zalecana jest w ilości 25–40 kropli 2–3 razy dziennie. Wszystkie źródła zgodnie zalecają przyjmowanie guduchi z posiłkiem lub bezpośrednio po jedzeniu.