Gymnema leśna – Gymnema sylvestre

Nazwy zwyczajowe: Gymnema, Gymnema leśna, Gurmar, Gurmarbooti, Madhunashini, Meshashringi, Mersasingi, Kavali, Vakundi, Vishani, Shardunika, Gymnema montanum, Merasingi, Periploca sylvestris, Dhuleti, Podapatri, Adigam, Cherukurinja, Sannagerasehambu, miracle plant, gymnema sylvestre (łac.), gymnema (ang., globalnie), gurmar (hinduski, ajurwedyjski), Madhunashini (indyjski), Meshashringi (indyjski), Periploca sylvestris (synonim łaciński)

Nazwa łacińska: Gymnema sylvestris

Pochodzenie: Afryka, Azja

Krótki wstęp

Gymnema leśna najlepiej rozwija się w ciepłym klimacie tropikalnym i subtropikalnym, niewrażliwym na chłody i przymrozki. Preferuje podłoże dobrze przepuszczalne, bogate w próchnicę i składniki organiczne. Zaleca się kompostowanie świeżym substratem na początku wiosny lub lata. Roślina nie sprawdza się w uprawie doniczkowej – najlepiej rośnie posadzona blisko większych drzew, po których może się wspinać i swobodnie rozwijać. Potrzebuje regularnego podlewania (ok. 3 razy w tygodniu), ale podlewanie nie powinno być zbyt obfite. Gymnema leśna toleruje wilgotne środowisko, jednak najlepiej rośnie w lekko wilgotnych warunkach.

Opis szczegółowy

Gymnema leśna to wyjątkowe zioło znane z pozytywnych efektów wspierających walkę z cukrzycą i otyłością.

Informacje botaniczne

Gymnema leśna jest szybko rosnącą lianą o naprzemiennych, najczęściej eliptycznych lub jajowatych liściach, osiągających 4–6 cm długości i podobną szerokość. Drobne, żółte kwiaty zebrane są w baldachogrona o długości 6–10 cm, przypominające kiście winogron. Kwiaty mają pięciodziałkowy kielich i dzwonkowatą, cylindryczną koronę. Owoc gymnemy to jajowaty lub wydłużony, haczykowaty mieszek lub złożona struktura z kilku mieszków.

Pochodzenie i występowanie

Rodzaj Gymnema jest szeroko rozpowszechniony w tropikalnych i subtropikalnych regionach Azji, Afryki i Oceanii. Gymnema sylvestre rośnie dziko w tropikalnej i południowej Afryce, na Madagaskarze oraz w Azji Południowej – od Indii przez Indonezję po Japonię. Szczególnie pospolita jest w tropikalnych regionach środkowych i południowych Indii.

Zastosowanie / dawkowanie

Współczesna medycyna czerpie inspirację z tradycyjnej fitoterapii i od wieków wykorzystuje ekstrakty z gymnemy leśnej, uznając je za skuteczne w wspieraniu leczenia cukrzycy oraz kontroli poziomu cukru we krwi u osób z cukrzycą typu 1 i 2. Ajurweda od ponad 2000 lat poleca gymnemę do regulowania glikemii i łagodzenia objawów cukrzycy oraz nadwagi. Zawarte w roślinie saponiny, zwłaszcza kwas gymnemowy, potrafią czasowo blokować smak słodki na języku, co prowadzi do zmniejszenia apetytu na słodycze i bywa określane jako „zabójca smaku słodkiego” (od indyjskiej nazwy gurmar). Kwas gymnemowy wiąże się z receptorami smaku słodkiego i hamuje ich aktywację; zawiera przy tym trzy mostki cysteinowe, działając jako inhibitor odczuwania słodkości. Substancje czynne gymnemy ograniczają wchłanianie cukrów z przewodu pokarmowego, a także wchłanianie kwasów tłuszczowych, sprzyjając obniżeniu masy ciała i poziomu cholesterolu.

Badania kliniczne i przedkliniczne wykazują, że gymnema obniża poziom cukru we krwi, zwiększa liczbę komórek beta trzustki oraz wysepki Langerhansa, wpływając korzystnie na kontrolę glikemii. U osób z cukrzycą typu 1 może zmniejszać zapotrzebowanie na insulinę, a przy cukrzycy typu 2 pozwala na ograniczenie dawki leków hipoglikemizujących. Roślina działa silnie insulinostymulująco oraz hipoglikemicznie. Przed włączeniem do terapii zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

Kwas gymnemowy wykazuje także, jako mieszanina peptydowych saponin, zdolność do tłumienia odczuwania słodyczy, wspiera in vitro proliferację limfocytów oraz produkcję przeciwciał. Kolejna ważna substancja – gurmarin – również reguluje smak i odporność. Gymnema bywa stosowana również jako regulator metabolizmu wątroby i nerek, a także wsparcie funkcji serca. Wspiera terapię zespołu metabolicznego i kłopotów z wagą – regularne jej przyjmowanie prowadzi do obniżenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów, a także poprawy poziomu „dobrego” cholesterolu HDL. Działa ochronnie na wątrobę i wykazuje wpływ przeciwzapalny.

W indyjskiej i ajurwedyjskiej tradycji listki Gymnema sylvestre używane są na stabilizację poziomu glukozy, zwalczanie nadwagi, ale też w terapii problemów okulistycznych, astmy, chorób zapalnych, ukąszeń jadowitych węży czy jako środek o właściwościach ochronnych dla wątroby i przeciwhiperglikemicznych. W etnomedycynie Azji organizm ludzki wspiera się gymnemą także przy migrenach, powiększonych węzłach chłonnych, chorobach skóry i kaszlu. W tradycyjnej medycynie chińskiej roślina była używana m.in. w terapii gruźlicy, polio u dzieci i infekcyjnych schorzeń.

Substancje czynne

Najważniejsze składniki aktywne to glikozydy, alkaloidy, triterpenowe saponiny (oleananowe: kwasy gymnemowe I–VII, gymnemosydy A–F, gymnemasaponiny i dammarany), flawony, antrachinony, hentriakontan, pentatriakontan, alfa- i beta-chlorofile, fityna, żywice, kwercytol, kwas winowy, kwas masłowy, lupeol, stigmasterol oraz peptydy (od 30 do 38 aminokwasów). Kluczowe substancje, takie jak kwas gymnemowy, gymnestrogenina, konduritol A, gurmarin, gymnemagenina, gymnemanol, beta-amyrinowe glikozydy, kwas hydroksycynamonowy, glukuronid deacylgymnemageniny, gymnemasiny A–D czy O-izopropyloiden, odpowiadają za większość efektów biologicznych rośliny.

Tradycyjne dawkowanie

Wszystkie części Gymnema sylvestre uważane są za nietoksyczne i – przy zachowaniu zaleceń – bezpieczne dla zdrowia. W przypadku suplementów zawierających 400 mg czystego ekstraktu gymnemy nie zaobserwowano poważnych działań niepożądanych ani interakcji z innymi lekami. Osoby prowadzące terapię doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi powinny stosowanie gymnemy zawsze konsultować z lekarzem, gdyż może zachodzić potrzeba zmiany dawki leków. Brakuje danych dotyczących dawkowania u kobiet w ciąży, karmiących piersią i dzieci – dlatego w tych grupach nie jest zalecane jej stosowanie.