Imbir – Zingiber officinale

Nazwy zwyczajowe: Imbir lekarski, imbir, ginger, imbir korzeń, Zingiber officinale, Zingiberis rhizoma, korzeń imbiru, imbir właściwy, ginger root, ginger essential oil, imbir afrykański, imbir indyjski, cochin ginger, race ginger, Shen Jiang, Sheng Jiang, Jiang, Shoga, Gan Jiang, amomum zingiber, sunth, vishvabheshaja, shokyo, srungavera, shunthi, Nagara, jengibre, Kankyo, Kanshokyo, los jengibres verdaderos, huile essentielle de Gingembre, gingembre, zinziber, zinzeberis

Nazwa łacińska: Zingiber officinale

Pochodzenie: Afryka, Azja, Australia, Europa, Ameryka Południowa, Ameryka Północna

Krótki wstęp

Pielęgnacja imbiru jest bardzo łatwa nawet w umiarkowanym klimacie Polski. Do uprawy tej rośliny wystarczy niewielka ilość światła słonecznego, a nową sadzonkę można wyhodować z małego fragmentu kłącza kupionego w sklepie. Imbir można również nabyć jako sadzonkę w centrach ogrodniczych lub przez Internet, tak jak nasiona.

Najlepsze rezultaty osiągniemy, gdy kłącze imbiru namoczymy przez noc w ciepłej wodzie. Następnie sadzimy je do szerokiej doniczki na głębokość 3–6 cm pod ziemią. Doniczka powinna stać w ciepłym miejscu – roślina dobrze rośnie nawet w półcieniu i wymaga regularnego podlewania. Kiełkowanie i wzrost są powolne – może to potrwać kilka tygodni.

Imbir nie lubi wiosennych przymrozków, dlatego najlepiej uprawiać go na zewnątrz od maja do września. Po tym okresie zaleca się przenieść roślinę do wnętrza. Przez cały rok imbir można uprawiać na balkonie lub w domu, w temperaturze pokojowej. Z kolejnego fragmentu kłącza – umieszczonego w osobnej doniczce – nowa roślina wyrośnie po ok. 3–4 miesiącach.

Zbioru całej rośliny możemy dokonać mniej więcej po 10 miesiącach. Tradycyjnie kłącze zbiera się wtedy, gdy łodyga zaczyna zasychać. Tuż po zbiorze należy je sparzyć lub dokładnie umyć i oskrobać, aby zapobiec kiełkowaniu. W 2013 roku światowa produkcja imbiru wyniosła 2,1 mln ton – ok. 33% tej ilości pochodziło z Indii, 20% z Chin, kolejne duże uprawy znajdowały się w Nepalu, Indonezji i Nigerii.

Opis szczegółowy

Aromatyczna przyprawa o wyjątkowych właściwościach prozdrowotnych.

Informacje botaniczne

Imbir – Zingiber officinale, to bylina wieloletnia przypominająca wyglądem trzcinę lub cukrową trzcinę. Co roku wytwarza łodygi liściowe osiągające ok. 1 m wysokości. Roślina ta tworzy kępy białych i różowych pąków, które rozkwitają w żółte kwiaty. Dzięki atrakcyjnemu wyglądowi oraz przystosowaniu do ciepłego klimatu, imbir często uprawiany jest jako roślina ozdobna wokół domów w rejonach subtropikalnych.

Dojrzałe kłącza imbiru są włókniste i prawie suche. Sok z kłącza od wieków stosowany jest w kuchni indyjskiej do przyprawiania mięs i warzyw, jak również jako składnik dań kuchni chińskiej, koreańskiej, japońskiej oraz wietnamskiej.

Pochodzenie i występowanie

Pochodzenie imbiru nie jest do końca wyjaśnione. Wiadomo jednak, że pochodzi z południowo-wschodniej Azji. Część źródeł wskazuje na południowe Chiny, skąd zawędrował do Indii, inne sugerują odwrotny kierunek. Pewne natomiast jest to, że uprawa imbiru w Chinach i Indiach sięga ponad 3 000 lat. W czasach antycznych imbir rozprzestrzenił się także na Nową Gwineę. Fenicjanie wprowadzili go do rejonu Bliskiego Wschodu i regionu Morza Śródziemnego.

Imbir był używany w starożytnej Grecji, Egipcie i Rzymie – podobnie jak dziś, do sosów, mięs, roślin strączkowych oraz warzyw. Portugalczycy sprowadzili go do Afryki, a hiszpańscy kupcy w XVI wieku zawieźli do Ameryki Południowej.

Dzięki zdolności przetrwania w ciepłym klimacie imbir był jednym z pierwszych przypraw importowanych przez arabskich handlarzy do Europy i Afryki. W średniowieczu stał się w Europie bardzo popularny i często gościł na stołach.

Zastosowanie / dawkowanie

Imbir uważany jest za aromatyczną i ostrą przyprawę. Może być spożywany świeży, kandyzowany, gotowany, smażony czy marynowany w occie lub winie cherry. Imbirowy napój (herbatę) zwykle słodzi się miodem lub aromatyzuje cytryną. Imbirowe wino dostępne jest na rynku już od 1740 roku.

Suszony imbir jest tradycyjnie stosowany do wypieków – pierników, ciasteczek, ciast oraz jako składnik piwa imbirowego. Kandyzowany imbir uzyskuje się przez gotowanie świeżych plastrów z dodatkiem cukru, aż płyn wyparuje i kawałki można obtoczyć w cukrze. Imbir wykorzystuje się także do przygotowania piernika, tradycyjnych polskich świątecznych ciasteczek, budyniu, lemoniady, kawy, wina, herbaty, przecierywa się go również do lodów.

W kuchni japońskiej marynuje się go na beni shoga i gari, podaje świeży na tofu czy makaronie. W Korei sok z imbiru dodaje się do kimchi dla poprawy smaku przed procesem fermentacji. W Indiach jest składnikiem zarówno zimnych, jak i gorących dań – w tym masala chai oraz popularnej pasty czosnkowo-imbirowej. W Wietnamie świeże liście imbiru krojone są do zupy z krewetkami i batatami (canh khoai mo), natomiast w Chinach imbir często dodaje się do ryb czy mięsnych potraw. W Birmie tradycyjnie przygotowuje się sałatkę gyin-thot z imbirem marynowanym w oleju z orzechami i nasionami, a w Indonezji ciepły napój wedang jahe na bazie imbiru i cukru jest nieodłączną częścią kuchni.

Imbir wykorzystywany jest również do wytwarzania piwa imbirowego (słynnego napoju w Karaibach, Jamajce, Wielkiej Brytanii i Grecji), likierów i ciastek imbirowych. Olejek imbirowy znalazł zastosowanie w perfumerii i kuchni.

Suchy ekstrakt z imbiru stosuje się tradycyjnie przy nudnościach u kobiet w ciąży, do łagodzenia dolegliwości żołądkowych, chorób lokomocyjnych oraz wymiotów. Składniki fenolowe imbiru prawdopodobnie łagodzą podrażnienia przewodu pokarmowego i ograniczają skurcze żołądka.

W Azji Południowo-Wschodniej imbir bywa wykorzystywany miejscowo lub systemowo przy nudnościach i bólu stawów. Trwają badania nad efektywnością oraz bezpieczeństwem długotrwałego stosowania określonych dawek imbiru.

Wyciąg z imbiru bywa pomocny przy nudnościach i wymiotach w trakcie terapii HIV/AIDS oraz chemioterapii onkologicznej. Liczne badania wykazały skuteczność spożycia 1–1,5 g imbiru na godzinę przed zabiegiem chirurgicznym w łagodzeniu nudności i wymiotów do 24 h po operacji. Olejek imbirowy naniesiony na nadgarstek potrafił zredukować uczucie mdłości u 80% pacjentów.

Imbir posiada także łagodne właściwości antybiotyczne oraz przeciwzapalne. Badania wskazują, że stosowanie imbiru może zmniejszać ból u osób z chorobami stawów i bólem mięśni po wysiłku fizycznym. Suplementy z imbirem wspomagają witalność stawów i ograniczają sztywność oraz bolesność, a także korzystnie wpływają na zęby i higienę jamy ustnej.

Antyoksydanty zawarte w imbirze przeciwdziałają procesom zapalnym, również w mózgu, sprzyjając poprawie pamięci i zdolności koncentracji. Badania wykazały, że regularne stosowanie imbiru może poprawiać pracę układu pokarmowego, skracać czas przechodzenia pokarmu przez żołądek, redukować objawy niestrawności i wspomagać apetyt.

Imbir bywa stosowany do łagodzenia migrenowych bólów głowy, kataru, objawów grypy, wspomaga układ odpornościowy oraz redukuje nadmiar cholesterolu i poprawia krążenie. Tradycyjna medycyna jamajska uznaje imbir za środek stymulujący i wspierający trawienie. Znany jest również jako remedium zwiększające apetyt i stosowany przy krwawieniach oraz problemach żołądkowych.

Przeciwwskazania:

W większych dawkach imbir może wywołać zgagę, kołatanie serca lub zaburzenia żołądkowe. Nie powinien być podawany dzieciom oraz osobom przyjmującym leki na choroby serca, zaburzenia krzepliwości krwi i schorzenia żołądka. Ze względu na możliwość osłabienia krzepliwości należy zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu leków przeciwzakrzepowych i niektórych leków przeciwcukrzycowych oraz obniżających ciśnienie krwi.

Substancje czynne

Imbir składa się w 10–80% z wody. Nawet suszony zawiera wiele składników odżywczych – magnez, wapń, żelazo, sód, fosfor, mangan, potas oraz cynk. 1–3% masy kłącza stanowią olejki eteryczne z zingeronem, shogaolami i gingerolami. Kłącze imbiru zawiera także polisacharydy, cukry, błonnik (2% masy), tłuszcze, białka, witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B5, B6, B9), witaminę C i E.

Tradycyjne dawkowanie

Przy nudnościach zaleca się 1 g imbiru dwa razy dziennie na 30 minut przed leczeniem lub podróżą. Dla łagodzenia bólu menstruacyjnego 1–3 g imbiru przyjmuje się od 1 do 3 dni przed miesiączką. W celu prewencji rannych mdłości poleca się przyjmowanie 500–2500 mg dziennie w 2–4 porcjach przez okres 3 dni do 3 tygodni.

W terapii bólu stawów przy chorobie zwyrodnieniowej stosuje się 170–450 mg imbiru 1–4 razy dziennie. Herbatę przeciw nudnościom przygotowuje się z 20–40 g świeżego imbiru. W jednym przeglądzie wykazano, że już 1,1–1,5 g imbiru dziennie przynosiło ulgę u ponad tysiąca kobiet w ciąży. Dwie gramy dziennie (min. przez 11 dni) zmniejszały ból mięśni i stawów po ćwiczeniach.