Jaśmin – Jasminum officinale

Opis szczegółowy

Klasyczny składnik perfum i herbat, nadający im świeży i kwiatowy aromat.

Informacje botaniczne

Jaśmin to niezwykle żywotne, szybko rosnące pnącze liściaste lub krzew z ostrymi, zaostrzonymi liśćmi i gwiazdkowatymi baldachami białych lub różowych kwiatów, które rozwijają się z pąków latem. Kwiaty jaśminu są bardzo aromatyczne, a sama roślina kwitnie wiosną lub na początku lata. Owocem jest czarna jagoda.

Pochodzenie i występowanie

Jaśmin pochodzi z rejonów Kaukazu oraz części Azji Środkowej, obejmujących północny Iran, Afganistan, Pakistan, Tadżykistan, Indie, Nepal i zachodnie Chiny. W Chinach jaśminowa herbata cieszy się ogromną popularnością. Możliwe, że pierwotnie wywodzi się z dawnych terenów Persji – jaśmin jest narodową rośliną Pakistanu, a współczesna chińska nazwa jaśminu pochodzi od wyrazów perskich oraz arabskich dialektów. Jaśminem aromatyzuje się wszystkie rodzaje herbat: zieloną, białą, czarną czy oolong – gotowe napary wyróżniają się słodkawym smakiem i przyjemną, kwiatową wonią.

Do europejskich ogrodów jaśmin trafił najprawdopodobniej za pośrednictwem kultury arabsko-normańskiej na Sycylii – miejscu spotkań wielu kultur. W połowie XIV wieku jaśmin został wielokrotnie opisany przez Boccaccia w "Dekameronie". Stopniowo zaczęto wykorzystywać go także w Szwajcarii do produkcji perfum, co sprawiło, że przyjezdni sądzili, iż jaśmin porasta tam dziko. Obecnie jaśmin jest rozpowszechniony m.in. we Francji, Włoszech, Rumunii, na Bałkanach, w Indiach Zachodnich, Algierii, na Florydzie czy południu USA.

Zastosowanie / dawkowanie

Olejek eteryczny z jaśminu jest szeroko stosowany w aromaterapii dzięki nieinwazyjnemu, relaksującemu zapachowi. Mówi się o nim "król olejków" – większość osób uwielbia intensywną, a jednocześnie subtelną woń jaśminu. Kwiaty najpełniej wydzielają aromat o zmierzchu, dlatego zbiera się je wieczorem, a wysokiej jakości olejek eteryczny pozyskuje się przez ekstrakcję. Dostępne są także olejki o niższych stężeniach, tańsze w użyciu.

W aromaterapii i tradycyjnej medycynie ludowej preparaty oraz olejki z jaśminu wykorzystuje się przy depresji, niepokoju, sztywności mięśni, skurczach, bólu głowy i stresie, jak również przy niektórych problemach układu oddechowego czy bólu gardła. Zachodnia medycyna zna syropy na kaszel z jaśminem, ale takie preparaty są nieliczne i rzadko dostępne. Napary bądź herbaty jaśminowe poleca się również jako afrodyzjak lub przy delikatnych trudnościach seksualnych. Aromaterapia uznaje jaśmin za środek wzmacniający poczucie miłości, poprawiający nastrój, zwiększający pewność siebie oraz działający pobudzająco na zmysły. W południowych Chinach stosuje się kapsułki z ekstraktem z kwiatów jaśminu wspomagająco przy zapaleniach wątroby i innych schorzeniach wątroby.

Zewnętrznie olejek z jaśminu tradycyjnie poleca się przy nadwrażliwości i obrzękach skóry. W tradycyjnej fitoterapii zakres użycia jaśminu na problemy skórne jest bardzo szeroki – wspomina się o nim jako o naturalnym antyseptyku i łagodnym środku przeciwzapalnym. Wysokie stężenie katechin wykazujących silne działanie antyoksydacyjne tłumaczy te efekty. Zarówno czarna, jak i zielona herbata jaśminowa zawierają przeciwutleniacze – związki wychwytujące wolne rodniki.

Opublikowano wyniki badań laboratoryjnych potwierdzających przeciwwirusowy potencjał skoncentrowanych roztworów związków jaśminowych wobec konkretnych szczepów wirusów oportunistycznych. Obiecujące są także wstępne doniesienia o użyciu herbaty jaśminowej w łagodniejszych formach zapaleń wątroby oraz nieżytach gardła i jamy nosowo-gardłowej. Inne badania sugerują, że napar z pąków jaśminu może lekko wpływać na płodność poprzez obniżenie poziomu progesteronu u samic szczurów.

Jaśminowe ekstrakty bogate w antyoksydanty w połączeniu z aktywnością fizyczną i dietą mogą przyspieszać metabolizm, ułatwiać spalanie tkanki tłuszczowej, redukcję masy ciała i wspierać układ odpornościowy. Tradycyjnie ekstrakty z jaśminu o właściwościach przeciwzapalnych stosuje się w celu redukcji obrzęków, tłumienia niepożądanego utlenienia tkanek oraz w kontekście stanów zapalnych stawów i bólu reumatycznego.

Medycyna chińska zaleca ekstrakty jaśminowe dla wspomagania zdrowego trawienia i utrzymania korzystnej mikroflory żołądka, a także w profilaktyce nowotworów przewodu pokarmowego dzięki stymulacji enzymów i antyoksydantów. Ponadto wspomagają one regulację glikemii przy cukrzycy. Jaśmin traktowany jest również jako antybiotyk, wspomagacz odchudzania oraz środek wspierający leczenie cukrzycy i raka.

Składniki aktywne

Do najważniejszych składników jaśminu należą polifenolowe katechiny wykazujące działanie antyoksydacyjne. Olejek eteryczny z jaśminu zawiera różne związki aromatyczne, zidentyfikowano ich od 85 do 115; głównymi są: octan benzylu, cytronelol, linalol, alkohol benzylowy, geraniol, geranial, cis-jasmon, antranilan metylu, pochodne indolu, a w mniejszych ilościach: kresole, farnesol, benzoesan heksenylu, eugenol, izohyton, fitol, nerol, nerolidol, ceosol, kwas benzoesowy, benzaldehyd i terpineol.

Tradycyjne dawkowanie

Tradycyjna proporcja przy przygotowywaniu naparu z suszonego jaśminu to 1 część jaśminu na 50 części wody lub 1-3 łyżeczki suszonych kwiatów zalewa się ok. 300-500 ml wody o temperaturze 100°C. Jeśli przygotowujemy jaśmin z zieloną herbatą, idealna temperatura to 75-80°C. Często zaleca się najpierw zalać zioła do 1/3 objętości naczynia, następnie 2-3 razy dolać wodę, a czas parzenia waha się od 1 do 3 minut według upodobań. Po zaparzeniu warto rozkoszować się aromatem herbaty przez kilka chwil.