Jergon Sacha – Dracontium spruceanum

Opis szczegółowy

Naturalna odtrutka o potencjale przeciwwirusowym.

Informacje botaniczne

Jergon Sacha to tropikalna, wieloletnia bylina runa leśnego, wyróżniająca się pojedynczym ogromnym, powcinanym liściem i osiągająca wysokość przeciętnie 1–2 m, maksymalnie do 4 m. Roślina wyrasta z bulwy, a jej długi, gruby ogonek liściowy przypomina pień niezdrewniałego drzewka. W okresie płodnym z podstawy wyrasta kwitnący pęd osiągający nawet 2 m wysokości. Na koniec tego okresu pojawia się duży czerwono-brązowy kielich (przypominający pojedynczy płatek okwiatu) z jasnoczerwonymi lub pomarańczowymi, jagodowatymi nasionami zatopionymi w mięsistym ogonku.

Pochodzenie i występowanie

Jergon Sacha występuje w tropikalnych podszyciach amazońskich lasów deszczowych. Roślinę tę odnaleziono w krajach Ameryki Południowej, takich jak Kolumbia, Peru, Ekwador, Surinam i Wenezuela, a także w krajach Ameryki Łacińskiej – Kostaryca, Panama i inne.

Zastosowanie / dawkowanie

Owoce jergonu są jadalne i wykorzystywane przez rdzennych mieszkańców do przygotowywania posiłków. Nazwa rośliny wywodzi się jednak z przypisywanej jej magicznej zdolności odpędzania węży, w co wierzyli lokalni mieszkańcy. Jergon Sacha pełni także funkcję ozdobną. Etnobotanicznie jest to roślina „unikatowa” – gruby ogonek liścia i nakrapiane wybarwienie przypominają wygląd jadowitego węża zamieszkującego te obszary. W Peru i Ekwadorze wąż i roślina dzielą to samo określenie – jergon sacha lub fer-de-lance. W Brazylii nazwy są odmienne: wąż to jararaca, a roślina to erva jararaca.

Ceramidy i cerebrozydy są kluczowymi elementami metabolizmu sfingolipidów. Związki te mogą pośredniczyć zarówno w reakcjach mitogennych, jak i apoptotycznych – zależnie od typu komórek i bodźca biologicznego. Obecnie nowe strategie terapeutyczne ukierunkowane są na te „markery” w leczeniu nowotworów, chorób sercowo-naczyniowych i neurodegeneracyjnych, a także u pacjentów HIV pozytywnych. Badania wykazały obecność 21 ceramidów (w tym 7 wcześniej niepublikowanych związków) w roślinie Jergon Sacha.

Na rynku peruwiańskim dostępne są preparaty zawierające kłącza lub bulwy Jergon Sacha w formie tabletek, kapsułek i nalewek, które łatwo można zakupić w aptekach i sklepach z naturalnymi produktami. Niektórzy lekarze w medycynie lokalnej stosują je (nawet w połączeniu z klasyczną terapią) przy leczeniu HIV, nowotworów, problemów żołądkowo-jelitowych, przepuklin (miejscowo), drżeniu rąk, kołataniu serca oraz dla wsparcia układu odpornościowego.

W latach 90. XX w. w peruwiańskiej prasie pojawiły się artykuły opisujące badania nad możliwościami zastosowania ekstraktów z kilku peruńskich roślin w leczeniu AIDS. Wyniki wykazały, że po 6 miesiącach regularnego przyjmowania wyciągu z kłącza Jergon Sacha pacjenci wracali do normalnego życia, a niektórzy zostali uznani za HIV-negatywnych. Obiecujące wyniki in vitro uzyskano także w kontekście przeciwwirusowego działania wobec innych wirusów (m.in. wirusa Herpes Zoster). Od tego momentu znacząco wzrosło zainteresowanie tą rośliną. W 2005 roku w Journal of Ethnopharmacology opublikowano artykuł opisujący potencjał przeciwdrobnoustrojowy ekstraktu z Jergon Sacha.

Medycyna ludowa

Ludowe zastosowanie rośliny związane jest bezpośrednio z jej wyglądem. Zarówno miejscowa ludność, jak i indiańskie plemiona Amazonii używają dużych części bulw lub kłączy Jergon Sacha jako odtrutki po ukąszeniu jadowitych węży. W takich przypadkach bulwę szybko drobno się sieka i moczy w zimnej wodzie, po czym wypija. Kolejną rozdrobnioną bulwę owija się w liść bananowca i kładzie na ranę po ukąszeniu, wymieniając okłady co 1–2 godziny oraz kontynuując spożycie bulwy przez 3–4 godziny. Metoda ta słynie z wysokiej skuteczności, kiedy zastosowana jest od razu po ukąszeniu. W odległych rejonach Amazonii, gdzie uzyskanie standardowej odtrutki jest praktycznie niemożliwe, metoda ta przekazywana z pokolenia na pokolenie jest stosowana z konieczności. Niektóre plemiona z Gujany używają tej rośliny także po ukąszeniu przez płaszczki, pająki czy po trafieniu zatrutą strzałką (np. z kurarą).

Sproszkowaną bulwę stosuje się wewnętrznie w brazylijskiej medycynie ludowej na nawracające napady astmy, ból menstruacyjny, anemię i różnorodne kaszle (w tym krztusiec). Zewnętrznie proszek z bulwy polecany jest przy świerzbie, a świeży sok z kłącza stosuje się do płukania gardła przy bólu gardła z trudnościami w przełykaniu i powiększonymi węzłami chłonnymi. W przypadku napadów dny wykonuje się kąpiele z proszku bulw.

Substancje czynne

Cała roślina Jergon Sacha zawiera w różnych stężeniach alkaloidy, saponiny, steroidy, sterole cyjanogenne,ksantony, triterpeny, flawony, flawonoidy, proste fenole, antrazony, flawanony i polisacharydy (skrobia i jej pochodne). Część substancji nadal nie została szczegółowo zidentyfikowana i opisana ilościowo.

Tradycyjne dawkowanie

Standardowa dawka to jedna pełna łyżka stołowa pociętej bulwy zalana zimną wodą (750 ml), następnie doprowadzona do wrzenia i gotowana przez 5–10 minut. Odwar spożywa się w trzech dawkach w ciągu dnia.
Z kłącza Jergon Sacha można przygotować nalewkę – 3–5 ml podaje się 1–2 razy dziennie w przypadku niektórych stanów zapalnych jamy ustnej.