Polski
English
Deutsch
Українська
Jeżówka purpurowa – Echinacea purpurea
Nazwy zwyczajowe: Jeżówka purpurowa, jeżówka, purple coneflower, eastern purple coneflower, Echinacea, Echinacea purpurea, ornamental plant, echinacea (globalnie, łacina, ang.), jeżówka purpurowa (pl)
Nazwa łacińska: Echinacea purpurea
Pochodzenie: Azja, Australia, Europa, Ameryka Południowa, Ameryka Północna
Krótki wstęp
Jeżówka purpurowa uprawiana jest zarówno jako roślina ozdobna do ogrodowych rabat i nasadzeń masowych, jak i jako roślina lecznicza. Odmiany ogrodowe wykazują dużą różnorodność barw i form wzrostu. Jeżówka to bardzo wytrzymała, mało wymagająca bylina – preferuje stanowiska słoneczne i przepuszczalne podłoże, ale dobrze znosi również gorsze, uboższe gleby oraz okresowe susze. Rozmnaża się przez nasiona, podział kęp lub sadzonki korzeniowe. Nie zaleca się sadzenia jedynie w głębokim cieniu; dobrze rośnie zarówno na suchej, jak i wilgotnej glebie. Nawet małe sadzonki (około 10 cm) posadzone jesienią lub wczesną zimą szybko rozwijają się w zdrowe rośliny. Nasiona najlepiej kiełkują przy dużych dobowych wahaniach temperatury.
Opis szczegółowy
Jeżówka purpurowa to niewymagająca bylina, wspierająca układ odpornościowy, znana i ceniona już przez rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej.
Informacje botaniczne
Jeżówka purpurowa to wieloletnia roślina, zazwyczaj osiągająca wysokość do 1 metra (typowo 120–160 cm), o wzniesionych, szorstko owłosionych łodygach. Liście są ogonkowe, lancetowate do jajowatych, o ząbkowanych brzegach, zwykle z obu stron lekko owłosione. Kwiatostan składa się z języczkowatych, purpurowych płatków oraz rurkowatych, brązowych kwiatów osadzonych na koszyczku – wszystkie są obupłciowe. Okres kwitnienia przypada na lipiec–wrzesień, a zapylanie odbywa się dzięki pszczołom i motylom.
Pochodzenie i występowanie
Jeżówka purpurowa pochodzi z prerii Ameryki Północnej, gdzie przez pokolenia była stosowana przez plemiona indiańskie. Do Europy i szerszej świadomości trafiła dzięki Josephowi Meyerowi, który zdobył wiedzę o roślinie od rdzennych mieszkańców tych terenów i przekazał ją dalej, przyczyniając się do jej popularności na całym świecie.
Zastosowanie / dawkowanie
Z tradycyjnej medycyny wynika, że jeżówka najlepiej sprawdza się przy objawach przeziębienia, infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych oraz zakażeniach układu moczowego. W literaturze podkreśla się jej korzyści podczas wszelkich schorzeń dróg oddechowych. Wszystkie źródła są zgodne co do zastosowania jeżówki przede wszystkim w przypadku chorób o charakterze infekcyjnym, kiedy układ odpornościowy wymaga wzmocnienia.
Wiadomo, że rdzenni Amerykanie korzystali z jeżówki przy wielu dolegliwościach – od kataru, przeziębienia, leczenia drobnych ran i stanów zapalnych, po pogryzienia przez węże, choroby weneryczne i problemy skórne u koni. Okłady z jeżówki nakładano na ukąszenia owadów i oparzenia, zaś żucie korzenia pomagało łagodzić ból zębów i infekcje gardła.
Wyciąg z jeżówki był używany w celu załagodzenia bólu oraz suchego kaszlu. Współczesne badania kliniczne potwierdzają, że substancje czynne jeżówki wspomagają zwalczanie infekcji na poziomie molekularnym i stymulują odporność. Udowodniono, że pewne związki zawarte w jeżówce pomagają w naturalnym wsparciu organizmu w walce z patogenami.
Do stosowania zewnętrznego wyciąg z jeżówki polecany jest na trudno gojące się rany (nie głębokie) oraz stany zapalne skóry. Jedno z badań na modelu zwierzęcym zasugerowało, że jeżówka może działać jako łagodny antydepresant, gdyż w małym stopniu zwiększa koncentrację neuroprzekaźników w synapsach mózgowych.
Substancje czynne
Za najciekawsze farmakologicznie związki uznaje się olejki eteryczne, alkaloidy pirolizydynowe, estry kwasu winnego, polisacharydy (szczególnie o silnym działaniu immunostymulującym), amidy alifatyczne, izobutylamidy oraz garbniki.
Tradycyjne dawkowanie
W postaci tabletek dla profilaktyki wystarczy stosować 100–150 mg 1–2 razy dziennie. W razie rozwoju choroby dawkę można zwiększyć do 200 mg, przyjmowanych nawet 3–4 razy dziennie. Zaleca się kurację trwającą co najmniej 8 tygodni, by uzyskać pełen efekt (zalecenia mogą się różnić). W przypadku kropli zaleca się 15–20 kropli 3 razy dziennie.
Aby przygotować napar, należy użyć 1–2 gramy suszu (naci lub korzenia) na 250 ml wody, parzyć przez maksymalnie 15 minut, przecedzić i pić letnie, najlepiej 2 razy dziennie. Napar powinien być zawsze jak najświeższy, a do przygotowania nie stosować metalowych naczyń.
W przypadku sporządzania nalewki stosuje się spirytus 60%, tak aby udział masowy korzenia jeżówki wynosił 30–60%. Można też użyć świeżego soku z naci lub kwiatów, tłoczonego na zimno i zabezpieczonego alkoholem.
