Karczoch zwyczajny – Cynara scolymus

Opis szczegółowy

Karczoch to znana roślina lecznicza, ceniona przede wszystkim za swoje dobroczynne działanie na wątrobę i woreczek żółciowy, wsparcie pracy trzustki oraz właściwości detoksykacyjne.

Informacje botaniczne

Karczoch zwyczajny, czyli Cynara scolymus, jest byliną osiągającą wysokość nawet 1,5 metra. Należy do rodziny astrowatych. Kwiaty karczocha są różowe, ale do spożycia przeznacza się nierozwinięte pąki kwiatowe, które jada się jako warzywo – na surowo lub po ugotowaniu.

Pochodzenie i występowanie

Karczoch to roślina ciepłolubna (uprawiana w ciepłych regionach niczym winorośl), pochodząca najprawdopodobniej z rejonu Morza Śródziemnego. Obecnie szeroko uprawiana jest w Ameryce Południowej i Północnej oraz w Europie. Doniesienia o spożywaniu nierozwiniętych kwiatostanów karczocha pochodzą już ze starożytnego Egiptu i Rzymu.

Zastosowanie / dawkowanie

Tradycyjnie karczoch stosowany jest w celu poprawy produkcji i przepływu żółci. Odpowiedzialna jest za to zawarta w nim gorzka substancja – cynaryna, której największe stężenie występuje w liściach. Karczoch polecany jest przy problemach z woreczkiem żółciowym. Wspiera odtruwanie organizmu i wspomaga pracę wątroby, przyczyniając się do zwiększonego wydalania szkodliwych substancji z moczem. Jego działanie moczopędne i detoksykacyjne doceniane jest m.in. przy leczeniu dny moczanowej, gdzie dochodzi do odkładania kwasu moczowego w organizmie. Karczoch chroni i wzmacnia wątrobę, obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi, dlatego jest ceniony jako suplement dla diabetyków. Regulując stężenie cholesterolu, wspiera serce i cały układ sercowo-naczyniowy. Pomaga również w zaburzeniach pracy trzustki, stymulując produkcję enzymów trawiennych. Korzystnie wpływa na metabolizm, pobudza wydzielanie soków trawiennych i pomaga przy braku apetytu. Znane są korzystne działanie karczocha na serce oraz obniżenie ciśnienia krwi. Już od XVI wieku znany jest wywar z korzenia karczocha na winie (rekomendowany przez słynnego lekarza Mattioliego), pomagający usuwać nieprzyjemny zapach ciała, zwłaszcza spod pach.

Substancje czynne

Najważniejszym związkiem biologicznie czynnym karczocha, odpowiedzialnym za jego dobroczynne działanie, jest cynaryna – gorycz wpływająca na wydzielanie żółci i redukcję cholesterolu. Dzięki niskiej kaloryczności i zawartości tłuszczu karczoch świetnie sprawdza się w dietach. Jest również bogatym źródłem błonnika pokarmowego (5,4 g/100 g). Świeży karczoch to znakomite źródło kwasu foliowego, kluczowego dla syntezy DNA – rekomendowane zwłaszcza kobietom w ciąży. Stanowi także roślinne źródło witaminy K oraz silnych antyoksydantów: kwasu kawowego, kwasu ferulowego i sylimaryny. Zawiera również niacynę, witaminę B6, tiaminę i kwas pantotenowy. Jest bogaty w minerały takie jak potas, miedź, wapń, żelazo, mangan czy fosfor. Ponadto zawiera w mniejszych ilościach flawonoidy, takie jak beta-karoten, luteina czy zeaksantyna.

Tradycyjne dawkowanie

– Napar: 2 łyżeczki suszu zalać 250 ml wrzącej wody, parzyć 15 minut pod przykryciem. Pić 3 razy dziennie po jednej filiżance.
– Wywar z korzenia karczocha na winie (do redukcji zapachu ciała): 80 g świeżego korzenia i 1 l czerwonego wina zagotować, ostudzić i przechowywać w chłodnym miejscu. Przyjmować przez 15 dni 3 razy dziennie po jednej łyżce stołowej. Po 2 tygodniach przerwy kurację można powtórzyć.
– Karczoch najczęściej spożywa się także w formie gotowanej jako warzywo.