Kardamon – Elettaria cardamomum

Nazwy zwyczajowe: Kardamon, kardamom, kardama, Zielony kardamon, Green Cardamom, El cardamomo, cardamomo, kardemumma, amomum cardamomum, Lesser Cardamom, Ela, Elettaria cardamomum, Huile Essentielle de Cardamome, cardomom, cardomomi, Bai Dou Kou, true cardamom, Kardemumma, Kardemummo

Nazwa łacińska: Elettaria cardamomum

Pochodzenie: Afryka, Azja, Ameryka Południowa

Krótki wstęp

Kardamon jest szeroko uprawiany w niższych warstwach tropikalnych lasów deszczowych przy rocznych opadach do 4000 mm. Wymaga stale wilgotnego podłoża i optymalnej temperatury około 22°C (temperatury poniżej 10°C są dla rośliny zabójcze). Najwięcej upraw znajduje się w Indochinach, Indiach, na Sri Lance, w Tanzanii i na Kostaryce. Choć jedna roślina może wytworzyć wiele nasion, najczęstszą metodą rozmnażania jest podział kłącza. W klimacie umiarkowanym i subtropikalnym roślina uprawiana jest głównie w szklarniach jako ozdobna i rzadko owocuje. W warunkach polskich zaleca się uprawiać kardamon jako roślinę doniczkową, zapewniając jej stałą temperaturę i okresowe zraszanie liści, a podłoże nie powinno nigdy przesychać. Rozmnażanie możliwe jest przez podział kłączy (podobnie jak imbir).

Opis szczegółowy

Kardamon to wyśmienita, aromatyczna roślina czarująca zarówno w kuchni, jak i w kosmetyce.

Informacje botaniczne

Kardamon (Elettaria cardamomum) to aromatyczna, wieloletnia, zimozielona bylina o silnym kłączu, która może osiągać do 5 metrów wysokości. Z łodygi wyrastają równo ułożone, długie, lancetowate, gładkie, ciemnozielone i aksamitne liście o długości nawet do 60 cm oraz ostro zakończonej końcówce. Kwiatostany pojawiają się na osobnych pędach, mają białe lub żółtawe płatki z fioletowawymi żyłkami oraz różowymi krawędziami. Owoc stanowi podłużna, zielonkawa, trójkomorowa torebka o długości do 2 cm, w której znajduje się około 20 aromatycznych, czarnych lub ciemnobrązowych nasion.

Pochodzenie i występowanie

Pierwotnym obszarem występowania kardamonu są tropikalne, deszczowe lasy Gór Kardamonowych leżące do 1500 m n.p.m. w regionie Ghatów na południowo-zachodnim wybrzeżu Indii. Obecnie roślina uprawiana jest komercyjnie w wielu tropikalnych rejonach o dogodnych warunkach klimatycznych, takich jak Indonezja, Sri Lanka, Tanzania, Kostaryka czy Gwatemala.

Zastosowanie / dawkowanie

W kardamonie wykorzystuje się kłącze, liście i owoce. Największą popularnością cieszą się torebki, które są cenioną, aromatyczną przyprawą – dostępną świeżą lub suszoną. Zmielony owoc to kardamon, kluczowy składnik indyjskich mieszanek curry, garam masala, etiopskiego berbere, arabskiego baharatu, kaw beduińskich, duńskich ciast, słodyczy, deserów, wędlin czy popularnych w Azji Południowo-Wschodniej gum do żucia odświeżających oddech.

Zawartość fitochemikaliów kardamonu wykazała w badaniach na zwierzętach wyraźny efekt zmniejszający i łagodzący hepatomegalię, dyslipidemię oraz hiperglikemię u osobników dotkniętych tymi dolegliwościami. W innym badaniu klinicznym regularne stosowanie kardamonu w dawce 3 g/dzień obniżało ciśnienie skurczowe i rozkurczowe oraz pozytywnie wpływało na aktywność fibrynolityczną. Po 3 miesiącach suplementacji odnotowano 90% spadek wolnych rodników w osoczu. Regularna konsumpcja kardamonu może wspierać i harmonizować zdrowie układu krążenia.

Kolejna praca wykazała potencjał chemoprewencyjny sproszkowanego kardamonu podawanego myszom z wywołanymi nowotworami skóry typu brodawczaków. U leczonych zwierząt zaobserwowano zmniejszenie liczby, masy oraz powierzchni guzów i ogólnego obciążenia chorobą, a także znaczne ograniczenie peroksydacji lipidów wątrobowych i podwyższenie poziomu wybranych antyoksydantów (np. glutationu) po 15-dniowej kuracji ekstraktem. Związki te uznaje się za substancje o działaniu przeciwutleniającym i chemoprotekcyjnym.

Badanie prekliniczne wykazało, że różne ekstrakty kardamonu stosowane w odmiennych stężeniach mogą zmniejszać powstawanie zmian żołądkowych i bóli odźwiernika spowodowanych niektórymi lekami przeciwzapalnymi. Dostrzeżono pewien gastroprotekcyjny efekt, porównywalny przy niższych dawkach z ranitydyną, zmniejszającą wydzielanie kwasu solnego w żołądku i łagodzącą problemy trawienne. Oficjalne agencje zdrowotne uznają owoce i liście kardamonu za naturalny środek wspierający zdrową pracę przewodu pokarmowego.

Różne części kardamonu wykazują działanie moczopędne (odprowadzają nadmiar wody z organizmu, szczególnie przy obecności podwyż-szonych stężeń kofeiny) oraz mogą wspierać funkcje nerek i oczyszczać układ moczowy. Kardamon uznaje się za roślinę wspierającą zdrowie nerek i dróg moczowych.

Medycyna ludowa

Nasiona kardamonu w tradycyjnej fitoterapii sprzyjają trawieniu, odsuwają zmęczenie oraz pomagają przy gorączce. Zmielony kardamon polecany jest w Azji Południowo-Wschodniej i Południowej jako spazmolityk przy bólach brzucha, środek gorzki poprawiający trawienie w refluksie, zespole drażliwego jelita, zaparciach, wzdęciach, braku apetytu, w czasie przeziębienia i kaszlu, przy problemach z woreczkiem żółciowym, infekcjach i stanach zapalnych jamy ustnej. W medycynie Unani stosowany jest w leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Tradycyjnie podaje się go także na stres, dla wsparcia funkcji mózgu i pamięci, dodaje energii, a podczas gorączki pomaga ochłodzić organizm.

Substancje czynne

W owocach i liściach kardamonu obecne są białka, tłuszcze (w tym omega-3 i omega-6), węglowodany, taniny (kwas gallusowy), liczne terpeny i ich pochodne (1,8-cyneol, alfa i beta-pinen, terpinenol, borneol, geraniol, sabinen, limonen, myrcen, linalol), kwasy karboksylowe (oleinowy, linolowy, palmitynowy, stearynowy, kawowy), witaminy (ryboflawina, niacyna, tiamina, pirydoksyna, kwas askorbinowy) oraz minerały (potas, wapń, magnez, fosfor, mangan, sód, żelazo, cynk, miedź).

Tradycyjne dawkowanie

Brakuje potwierdzonych klinicznie, bezpiecznych schematów dawkowania kardamonu dla dorosłych powyżej 18 lat i dzieci. Jako środek wspierający trawienie zaleca się około 1 łyżeczkę nasion lub 2–5 gramów liści parzonych 10–15 minut we wrzątku – napar przyjmuje się doustnie. W tradycyjnej fitoterapii podaje się zwykle ok. 1,5 grama nasion kardamonu na dobę. Nalewka przygotowywana metodą maceracji w 60% alkoholu stosowana jest w ilości 1–2 gramy raz dziennie.