Konopia – Cannabis sativa

Opis szczegółowy

Konopia to roślina doskonale znana zarówno z historii, jak i z doniesień medialnych – była szeroko wykorzystywana m.in. jako środek przeciwbólowy czy przeciwwymiotny.

Informacje botaniczne

Opisy botaniczne konopi są złożone, również ze względu na jej klasyfikację. W przeszłości konopię zaliczano do różnych rodzin botanicznych, ostatecznie jednak wyodrębniono dla niej własną rodzinę – konopiowate (Cannabaceae), do której należy też chmiel zwyczajny (Humulus lupulus). Wyróżnia się trzy podstawowe odmiany konopi – Cannabis sativa, Cannabis indica oraz Cannabis ruderalis, z których każda różni się wielkością, kształtem i składem substancji czynnych. Na podstawie tych odmian powstały różne, specjalnie wyhodowane szczepy o określonych cechach. Według innych źródeł istnieje tylko jeden gatunek – konopie siewne, dzielący się na dwa podgatunki: konopie indyjskie i konopie dzikie.

Konopia to roślina jednoroczna lub dwuletnia, osiągająca wysokość od 0,3 do nawet 6 metrów. Posiada cylindryczny korzeń – słabiej rozwinięty niż nadziemna część rośliny. Łodyga jest wzniesiona, naga lub lekko owłosiona, cztero- lub sześciokanciasta, mniej lub bardziej rozgałęziona. Liście mają długie ogonki; na dolnej części łodygi są naprzeciwległe i dłoniasto złożone, wyżej – najczęściej skrętoległe, z trój- do jedenastodzielną blaszką. Blaszki liściowe są podłużne, zwężające się ku końcowi, na brzegach ząbkowane, od góry szorstkie i szarozielone, od spodu delikatne, owłosione, o srebrzystoszarym odcieniu.

Rośliny konopi dzielą się na męskie i żeńskie. Osobniki żeńskie są mniejsze i węższe, mają jaśniejsze liście i szybciej dojrzewają. Kwiaty konopi siewnej są pięciopłatkowe, żółte, białe lub zielonkawe, produkują duże ilości pyłku, dlatego owadopylność nie jest konieczna. Z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia największe znaczenie mają kwiaty żeńskie – im więcej słońca, tym jest ich więcej.

Owocem konopi jest jajowata lub kulista, lekko spłaszczona, oleista, biała, brązowa lub czarna niełupka o długości 2-5 mm i szerokości 2-4 mm. Tysiąc nasion waży ok. 10-30 g. Odpowiednio suszone nasiona mogą zachować zdolność kiełkowania przez wiele lat.

Pochodzenie i występowanie

Pierwotnym obszarem występowania konopi były prawdopodobnie rejony Azji Środkowej, skąd dzięki łatwości uprawy rozprzestrzeniły się niemal na całym świecie. Znana i stosowana od czasów neolitu zarówno w Europie, jak i Azji. Roślina wymaga ciepła – w Europie Środkowej i Południowej najczęściej uprawiana jest na cieplejszych stanowiskach, choć spotyka się ją dziko w wielu krajach, także w Polsce. Najlepsze, najwyższej jakości odmiany powstają na południowej i północnej Morawii.

Zastosowanie / dawkowanie

Pierwsze wzmianki o wykorzystaniu konopi mają już ok. 10 000 lat – jej włókna wykorzystywano jako budulec. W starożytnych Chinach spożywano nasiona, a konopie znalazły miejsce w medycynie jako zioło na różne dolegliwości. Cesarz Shen-Nung opisał konopie jako pomocne m.in. przy zaparciach, dnie moczanowej, reumatyzmie oraz obniżeniu nastroju. Do dziś konopie zajmują ważne miejsce w tradycyjnej medycynie chińskiej.

W Egipcie zalecano czopki z konopi na hemoroidy, w Indiach rozpoznano jej działanie psychoaktywne i stosowano przeciwko m.in. bezsenności, bólom głowy, problemom trawiennym i bólom (w tym porodowym). W Grecji liści używano na rany u ludzi i zwierząt, a nasiona – do usuwania tasiemców jelitowych. W świecie islamu stosowano konopie od wieków jako środek moczopędny, przeciwwymiotny, przeciwbólowy, przeciwgorączkowy i przeciwzapalny.

Szerokie zastosowanie konopi to nie tylko lecznictwo i rekreacja – wykorzystywano je do produkcji papieru oraz włókien. W XIX w. irlandzki lekarz William Brooke O’Shaughnessy spopularyzował konopie w medycynie zachodniej jako środek na skurcze mięśni i bóle. Współcześnie legalizacja preparatów z konopi o działaniu leczniczym postępuje w coraz większej liczbie krajów (m.in. USA, Kanada, Izrael, Czechy, Holandia, Wielka Brytania).

Badania ostatnich lat wykazują antyoksydacyjne i neuroprotekcyjne działanie kannabinoidów – niektóre raporty sugerują możliwość hamowania rozwoju chorób takich jak Huntington, Alzheimer, Parkinson czy stwardnienie rozsiane. Konopie bada się także pod kątem właściwości przeciwnowotworowych oraz jako środek wspomagający przy cukrzycy, epilepsji, Tourette’a czy zaburzeniach dwubiegunowych. Konopny białko wspiera rozwój układu kostnego u dzieci oraz utrzymanie masy mięśniowej i zdrowych kości. Ponadto białko konopne stanowi aż 50% wartości energetycznej tych nasion!

Stosowanie lecznicze obejmuje łagodzenie wymiotów, m.in. podczas chemioterapii, oraz redukcję bólu, skurczów czy stymulację apetytu. Niemniej lekarze i urzędnicy zalecają unikanie palenia konopi ze względu na szkodliwy wpływ na układ oddechowy. W przygotowywaniu ziołowych naparów używa się odmian pozbawionych THC.

Substancje czynne

Konopie zawierają kilkaset związków czynnych. Kluczowe są fitokannabinoidy, głównie tetrahydrokannabinol (THC) i kannabidiol (CBD). Składniki te wraz z terpenami (np. alfa-pinen, mircen, linalol, limonen, kariofilen, humulen) tworzą charakterystyczny zapach i właściwości lecznicze rośliny. Nasiona są bogate w olej zawierający nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, witaminy A, E, D oraz błonnik.

Tradycyjne dawkowanie

Dawkowanie zależy od rodzaju i siły wyciągu; w przypadku ziołowej herbaty bez THC napar można pić według potrzeb, do 3 razy dziennie, niezależnie od posiłków.