Kozieniec błoniasty – Astragalus membranaceus

Opis szczegółowy

Kozieniec błoniasty to zioło znane jako naturalny wzmacniacz odporności, wspierające witalność, siłę życiową oraz odporność organizmu na stres psychiczny i fizyczny. Jego lecznicze zastosowanie sięga ponad 4000 lat tradycji, zwłaszcza w medycynie chińskiej.

Informacje botaniczne

Kozieniec błoniasty (Astragalus membranaceus) to bylina jednoroczna lub wieloletnia, półkrzew albo krzew. Roślina pokryta jest prostymi lub widlastymi włoskami. Na brzegach przylistków lub na liściach mogą występować chroniące lub aromatyczne gruczoły. Liście są nieparzystopierzaste lub parzystopierzaste, najczęściej złożone z 12–16 par listków. U krzewiastych form ogonki liściowe mogą przekształcać się w kolce. Przylistki bywają zielone, wolne lub zrośnięte, często otaczają łodygę tworząc pochwę. Kwiatostan ma postać grona o różnorodnych kształtach, kwiaty mogą mieć barwę żółtą, białą, niebieską, fioletową lub być dwubarwne. Kielich dzwonkowaty, zakończony 5 ząbkami. Strąki są rozmaite, cienkie i podłużne, zwykle skórzaste, rzadko twarde i przypominające orzech, niekiedy rozdęte. Występują formy pękające i niepękające z nerkowatymi nasionami.

Pochodzenie i występowanie

Rodzaj Astragalus należy do najliczniejszych na świecie i obejmuje około 3000 gatunków. Największe zróżnicowanie obejmuje całą północną półkulę. Około 1/6 gatunków występuje w Ameryce Północnej, gdzie rosną jako byliny lub półkrzewy; reszta zasiedla Europę, Azję i Afrykę, gdzie przeważają krzewy. Kozieńce to rośliny stepowe odporne na suszę, światłolubne, najlepiej rosnące na przepuszczalnych glebach. Gatunki azjatyckie często mają kolce i silnie zmodyfikowane liście, będące adaptacją do wymagających warunków klimatycznych.

W Polsce występuje 7 gatunków kozieńca, najczęstszy to kozieniec słodkolistny, spotykany na nizinach i w podgórzu. W Europie rozpoznano około 140 gatunków, największe skupiska są w rejonach śródziemnomorskich i w Rosji.

Zastosowanie / dawkowanie

Nowoczesne badania naukowe potwierdzają, że wyciąg z korzenia kozieńca błoniastego wzmacnia oraz stabilizuje funkcjonowanie układu immunologicznego, szczególnie przy infekcjach wirusowych i bakteryjnych układu oddechowego.

Ekstrakt z kozieńca ma znaczenie wspomagające także przy nowotworach, ponieważ zawarte w nim astragalany ograniczają mechanizmy obronne komórek nowotworowych wobec ataku ze strony układu odpornościowego.

Kozieniec działa na odporność podobnie jak jeżówka purpurowa (echinacea), a w niektórych przypadkach może być nawet bardziej skuteczny. Posiada także silne właściwości antyoksydacyjne.

Ma długą tradycję stosowania jako ziołowy tonik – jego bezpieczeństwo zostało potwierdzone doświadczeniem tysięcy lat tradycyjnej medycyny.

Dzięki bogactwu związków bioaktywnych (aminokwasy, mikroelementy, flawonoidy i inne fitoskładniki), kozieniec błoniasty jest wartościowym uzupełnieniem diety wspierającym organizm w warunkach stresu i intensywnego stylu życia. Szczególne zainteresowanie wzbudza potencjalny wpływ na spowolnienie starzenia się komórek dzięki substancji o nazwie cykloastragenol, która może stymulować aktywność limfocytów (CD4 i CD8).

Ekstrakt z kozieńca często jest składnikiem preparatów polecanych kobietom w okresie menopauzy, a u mężczyzn pozytywnie wpływa na układ rozrodczy, wspierając ruchliwość i ilość plemników.

Związki obecne w kozieńcu są bliskie tym obecnym w żeń-szeniu – stabilizują ciśnienie tętnicze oraz poprawiają funkcje układu sercowo-naczyniowego, wzmacniają osłabione narządy i naczynia, a także działają profilaktycznie, odsuwając potencjalne schorzenia tej układu.

W tradycyjnej medycynie chińskiej kozieniec stosowany był w leczeniu ostrych i przewlekłych infekcji dróg oddechowych, przy nocnych potach, zmęczeniu, osłabieniu, braku apetytu i biegunkach.

Według tradycji chińskiej kozieniec uznawany jest za zioło wzmacniające młodych i osoby osłabione chorobą. Ma zwiększać odporność na choroby oraz wspierać wyrównanie energii życiowej (qi). Zalecany szczególnie przy nawrotach przeziębień i alergii.

Substancje czynne

Najsilniejsze działanie przypisuje się kwasowi 4-hydroksy-3-metoksyizoflawonowemu. Zawiera także cyklitole (pinitol), alkaloidy pirydynowe w nasionach oraz nieznacznie toksyczny kanawanin. Kozieniec słodkolistny charakteryzuje się obecnością triterpenowych saponin podobnych do tych w lukrecji (glicyryzyna). W korzeniu kozieńca błoniastego znajdują się izoflawonoidy i ich pochodne, saponiny (astragalozydy), sterole oraz podstawowe składniki organiczne i mineralne (aminokwasy, minerały).

Tradycyjne dawkowanie

Ekstrakt z korzenia kozieńca działa jako adaptogen, wspierając fizyczną i psychiczną odporność organizmu oraz pomagając wyrównać poziom cukru we krwi. Korzeń można opłukać, zetrzeć lub rozdrobnić i macerować w małej ilości alkoholu (etanol farmaceutyczny 60%, stosunek 1:1 z wodą) przez 1–2 dni, po czym przecedzić i rozcieńczyć do objętości 100 ml.

Dawkowanie tak przygotowanego ekstraktu to 15–25 kropli 2 razy dziennie. Nie podawać dzieciom bez konsultacji z lekarzem.

Standardowy ekstrakt przyjmuje się w ilości 250–500 mg 3–4 razy dziennie. Odwar (mocna herbata) powstaje z 3–6 g suszonego korzenia, 3 razy dziennie. Płynny ekstrakt (25% alkoholu, 1:1) – 2–4 ml 3 razy dziennie. Proszek z korzenia – 250–500 mg 3–4 razy dziennie. Maść z 10% zawartością kozieńca nie powinna być nakładana na otwarte rany. Nalewkę z 30% alkoholem (1:5) przyjmuje się po 20–60 kropli 3 razy dziennie.