Kratom – Mitragyna speciosa

Opis szczegółowy

Kratom to bylina wywodząca się z Azji Południowo-Wschodniej, znana z szerokiego zastosowania w tradycyjnej medycynie ludowej.

Informacje botaniczne

Kratom, czyli Mitragyna speciosa, to wiecznie zielone drzewo osiągające nawet 25 metrów wysokości, z pniem dochodzącym do 1 metra średnicy. Posiada prosty, wzniesiony pień pokryty ciemnoszarą, delikatną korą. Liście tego drzewa są ciemnozielone, błyszczące, owalne, osiągają długość 15–20 cm i maksymalnie 12 cm szerokości, ułożone naprzeciwlegle. Żółte kwiaty zebrane są w kuliste kwiatostany po 3 na końcach gałązek. Owocami są torebki rosnące w kulistych skupiskach.

Pochodzenie i występowanie

Kratom pochodzi z obszarów dzisiejszej Tajlandii, Indonezji, Malezji, Mjanmy oraz Papui-Nowej Gwinei. Po raz pierwszy został opisany przez holenderskiego botanika Pietera Korthalsa w 1839 roku, a w 1859 roku ponownie sklasyfikowany przez George'a Darby'ego Havilanda. Roślina ta wciąż występuje na terenie Indochin i rozszerzyła swój zasięg na Azję Południowo-Wschodnią, w tym Indonezję (wyspy Borneo, Sumatra), Filipiny, a nawet Wietnam. Części rośliny oraz jej produkty są obecnie znane praktycznie na całym świecie.

Zastosowanie / dawkowanie

Mitragyna speciosa (kratom) to tropikalne drzewo będące ważną częścią tradycyjnej medycyny ludowej Azji Południowo-Wschodniej.

Dotychczas nie przeprowadzono żadnych badań klinicznych na ludziach potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo stosowania tej rośliny. Dostępne badania przedkliniczne na zwierzętach i tkankach nie pozwalają rzetelnie określić jej działania terapeutycznego. W 2018 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie potwierdziła żadnych deklarowanych korzyści zdrowotnych kratomu.

Działania niepożądane

Kilka krajowych urzędów zdrowia uznało kratom za zagrożenie publiczne; część państw wprowadziła zakaz jego posiadania lub stosowania. W około 16 krajach kratom podlega regulacjom prawnym jako substancja kontrolowana. Najczęściej raportowane działania niepożądane, występujące nawet przy niskich dawkach (1–5 g świeżych liści), to mdłości, wymioty i zaparcia. Poważniejsze skutki to zaburzenia oddychania, uzależnienie, przyspieszone bicie serca, nadciśnienie, objawy psychotyczne, zaburzenia snu, toksyczność dla wątroby i drgawki. W samych Stanach Zjednoczonych w latach 2016–2017 odnotowano 152 zgony związane z przedawkowaniem kratomu.

Działanie farmakologiczne

Kratom wykazuje właściwości opioidowe oraz działanie stymulujące, które zależą od zastosowanej dawki i odmiany rośliny. Dawki do około 4 g mają działanie pobudzające, natomiast większe ilości mogą wywoływać stany euforyczne oraz uspokajające i relaksujące.

Tradycyjna medycyna ludowa

W krajach, gdzie występuje kratom, liście są żute w celu uśmierzenia bólu mięśniowo-szkieletowego, zwiększenia energii, poprawy apetytu oraz wzmocnienia libido (tak jak w przypadku katha i koki). Okłady z liści oraz wywary stosuje się miejscowo w wspieraniu gojenia ran i jako środek znieczulający. Liście spożywa się również w leczeniu kaszlu, biegunek i infekcji jelitowych.

W Tajlandii kratom jest stosowany jako środek przeciwpasożytniczy na jelita. Robotnicy używają go na poprawę wytrzymałości fizycznej i nastroju oraz jako środek przeciwbólowy.

W Malezji już w 1836 roku opisano kratom jako zamiennik w leczeniu uzależnienia od opiatów; w Tajlandii stosowano go w tym celu do końca XIX wieku. W medycynie ludowej bywa stosowany do łagodzenia przewlekłego bólu i objawów odstawienia opioidów, a także czasem nadużywany rekreacyjnie.

Substancje czynne

Głównymi składnikami aktywnymi kratomu są mitragynina oraz 7-hydroksymitragynina. W liściach tej rośliny obecnych jest jednak także ok. 40 innych substancji, w tym ok. 25 alkaloidów (m.in. ajmalicyna, mitrafylina, pseudoindoksyl mitragyniny i rhynchophyllina), raubasyna i korynantheidyna.

Obecnie standardowe testy na obecność kratomu nie wykazują jego metabolitów, a wykrycie możliwe jest jedynie dzięki specjalistycznym badaniom. Analizy przeprowadzane są przy użyciu chromatografii cieczowej sprzężonej z spektrometrią mas.

Tradycyjne dawkowanie

Ponieważ kratom nie został oficjalnie uznany za zioło o działaniu leczniczym, nie istnieją jednoznaczne zalecenia dotyczące optymalnego dawkowania. Dawki stosowane tradycyjnie opisano w części „Zastosowanie” powyżej.