Kustownica chińska – Lycium chinense

Opis szczegółowy

Kustownica chińska – owoc długowieczności, określany jako najcenniejszy owoc świata.

Informacje botaniczne

Kustownica chińska to mrozoodporny, zrzucający liście, ciernisty krzew dorastający do 2,5 metra wysokości. Należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae). Na zwisających gałązkach wyrastają drobne listki. Kwiaty są obupłciowe, gwiaździste, niewielkie, biało-fioletowe. Okres kwitnienia przypada od czerwca do sierpnia. Kustownica już w drugim lub trzecim roku owocuje, wydając pomarańczowo-czerwone jagody. Aby owoce miały szansę dojrzeć, krzew warto sadzić w ciepłych i nasłonecznionych miejscach. Dojrzałe owoce, przypominające wyglądem owoce dzikiej róży, są słodkie i bardzo smaczne. Zbiera się je stopniowo, tylko gdy są w pełni dojrzałe. Zawierają bogactwo składników odżywczych i witamin o wyjątkowej przyswajalności przez organizm.

Pochodzenie i występowanie

Kustownica chińska pochodzi z obrzeży Himalajów. Jej naturalne stanowiska leżą w południowych Chinach – w prowincjach Ningxia, Shaanxi i Gansu, a także w Tybecie i Mandżurii. Nazwa „goji” najprawdopodobniej wywodzi się od regionu Gojal, gdzie kustownica była zawsze powszechna. Z czasem rozprzestrzeniła się na inne obszary Azji. Najbardziej znana jest prowincja Ningxia w Chinach, słynąca z najwyższej jakości kustownicy na świecie.

Kustownica jest uprawiana komercyjnie nie tylko w Chinach (główny producent), ale także w Japonii, Korei, Azji Środkowej i Południowej, Indiach oraz Indonezji. W Europie podejmowane są próby jej uprawy, najczęściej w regionach południowych o łagodniejszym klimacie, ale na szeroką skalę uprawiana tu nie jest. W Europie bardziej znana jest spokrewniona kustownica pospolita (Lycium barbarum), dziko rosnąca przy torach kolejowych i sadzona w żywopłotach. Ogólnoświatowe zainteresowanie owocami kustownicy chińskiej stale rośnie, podobnie jak jej ceny na rynkach światowych.

Zastosowanie / dawkowanie

Na terenach, gdzie kustownica jest tradycyjnie uprawiana i często występuje w diecie, przypisuje się mieszkańcom wyjątkową długowieczność. Tradycyjna medycyna chińska zalicza kustownicę chińską do źródeł witalności i długowieczności, traktując ją jako środek wzmacniający odporność organizmu. Znane są liczne historie o regularnym spożyciu owoców kustownicy i niesamowitej długości życia, sięgającej nawet 200–300 lat – choć opowieści te mogą być przesadzone, to potwierdzone zostało działanie korzystne kustownicy jako środka tonizującego i wzmacniającego.

Pierwsze wzmianki o stosowaniu kustownicy sięgają okresu panowania cesarza Shen-nunga (2737–2697 p.n.e.), który zaliczył jej korzeń do tzw. wyjątkowych surowców. W epoce dynastii Ming (1368–1644) kustownicę przepisywano m.in. na choroby skóry i reumatyzm. Lekarz Li Shizhen (1518–1593) opisywał jej wpływ na długowieczność mieszkańców regionu Nánqiū, tłumacząc to m.in. regularnym piciem wina z kustownicy.

Wzmacniające działanie kustownicy wykorzystuje się w sezonach zwiększonego ryzyka infekcji oraz przy osłabionej odporności. Zalecana jest osobom starszym, sportowcom, czy też osobom intensywnie trenującym i przemęczonym.

Kustownica jest środkiem obniżającym ciśnienie krwi oraz poziom cholesterolu i cukru. Znane są korzystne efekty dla wzroku – kustownica poprawia widzenie nocne, łagodzi kurzą ślepotę i bywa zalecana przy zapaleniu spojówek. Regularne spożywanie może prowadzić do poprawy ostrości wzroku.

Owoce są bogatym źródłem antyoksydantów, które chronią komórki przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, opóźniając tym samym procesy starzenia organizmu, w tym skóry. Kustownica stymuluje produkcję czerwonych i białych krwinek, dlatego jest polecana przy anemii i jako wsparcie odporności. Potwierdza się również jej działanie łagodzące objawy alergii. Duża zawartość składników odżywczych sprzyja wzmacnianiu ścięgien, paznokci i włosów.

W kulturze chińskiej kustownicy przypisuje się pozytywny wpływ na płodność, stąd jedna z jej tradycyjnych nazw – „wino małżeńskie”. Owoce te poprawiają stan całego układu moczowo-płciowego i wspomagają regenerację komórek wątroby. Regularne spożywanie wspiera pracę nerek i wątroby; ok. 80% przypadków regularnej suplementacji prowadzi do alkalizacji i oczyszczenia krwi.

Kustownica stanowi doskonałe wsparcie ogólnej kondycji organizmu, pomaga uzupełnić niedobory witamin i minerałów, a także jest zdrową i smaczną przekąską.

Substancje czynne

Kustownica jest znakomitym naturalnym źródłem składników odżywczych – przy czym charakteryzuje się ich niezwykle wysoką przyswajalnością i biodostępnością.

Owoce kustownicy zawierają 18 z 20 występujących w przyrodzie aminokwasów. Są bogate w karotenoidy, w tym beta-karoten (w większej ilości niż w marchwi). Z witamin warto wymienić pełen zestaw witamin z grupy B (B1, B2, B3, B6), witaminę C oraz E. Za silne właściwości antyoksydacyjne i wspierające odporność odpowiadają polisacharydy lyceum; niektóre zidentyfikowane polisacharydy pobudzają także produkcję hormonu wzrostu. Betaina jest istotnym związkiem umożliwiającym wiązanie wody w komórkach, chroniąc przed odwodnieniem. Betaina wspiera także proces rozkładu białek do aminokwasów, wspomagając trawienie.

Kustownica zawiera 21 pierwiastków śladowych, w tym żelazo (ok. 11 mg/100 g), wapń, cynk, miedź, selen, fosfor oraz german. Istotne są również kwasy tłuszczowe, np. kwas linolowy (obniżający poziom cholesterolu we krwi), kwas palmitynowy, kwas mirystynowy, beta-sitosterol, seskwiterpenoidy i tetraterpenoidy.

Tradycyjne dawkowanie

Najczęściej owoce kustownicy spożywa się na surowo, bez dodatkowej obróbki. Można je dodawać do jogurtów, sałatek, wypieków czy musli. W Chinach kustownicę jada się na surowo, suszoną, marynowaną, a także w potrawach mięsnych i zupach. Popularne są również herbaty z owoców i liści oraz wino goji. W Polsce najczęściej spotkamy kustownicę suszoną lub sok z jej owoców.

Zalecana dzienna porcja to jedna garść owoców (20–50 g), podzielona na trzy dawki w ciągu dnia. Garść służy jako uniwersalne dawkowanie dla całej rodziny (dziecko = własna dziecięca garść).

Wskazówka: W przypadku nadmiernego spożycia mogą pojawić się objawy przeczyszczające. Organizm próbuje w ten sposób wydalić nadmiar mikroskładników. W razie wystąpienia biegunki należy czasowo zrezygnować z kustownicy lub zmniejszyć jej ilość.