Lebiodka pospolita – Origanum vulgare

Nazwy zwyczajowe: Lebiodka pospolita, Oregano, Dzika majeranka, Dzikie oregano, Origanum, Origanum vulgare, Oreganum vulgare (łac.), Oregano (ang., globalnie), Codorniz (hiszp.), Majorana silvestris, Wild Marjoram

Nazwa łacińska: Origanum vulgare L.

Pochodzenie: Azja, Europa, Ameryka Północna

Krótki wstęp

Lebiodka pospolita uprawiana jest jako przyprawa, roślina lecznicza, a także ozdobna bylina ogrodowa. Roślina wymaga gleby piaszczysto-gliniastej i stanowiska słonecznego, dobrze osłoniętego od wiatru. Wysiewa się wczesną wiosną od marca do kwietnia. Do czasu ukorzenienia warto dbać o odchwaszczanie. Dla lepszego wzrostu można stosować nawozy wapienne. Lebiodka jest rośliną mało wymagającą i silnie rozrastającą się – rośnie praktycznie sama. Dla pobudzenia krzewienia i wzrostu warto przyciąć ziele na ok. 7 cm po kwitnieniu. Należy zwracać uwagę na możliwość alergii przy ukąszeniach owadów – lebiodka jest prawdziwym magnesem na motyle, trzmiele i pszczoły ze względu na bogactwo nektaru.

Opis szczegółowy

Lebiodka pospolita, znana również jako oregano, pobudza umysł, działa dezynfekująco, wspomaga trawienie, łagodzi skurcze oraz doskonale wzbogaca smak potraw.

Informacje botaniczne

Lebiodka pospolita to wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych. Osiąga wysokość od 20 do 90 cm. Zielone liście oraz łodyga mogą mieć lekko czerwonawy odcień. Kwitnie w lipcu i sierpniu – pojawiają się wtedy drobne kwiaty w kolorze purpurowo-różowym, rzadziej białym. Olejki eteryczne obecne w lebiodce nadają jej wyjątkowo przyjemny aromat. Zbiera się ziele oraz kwiaty w czasie kwitnienia, czyli w lipcu i sierpniu.

Pochodzenie i występowanie

Lebiodka pospolita wywodzi się z obszaru śródziemnomorskiego oraz z Azji. Nazwa oregano pochodzi z języka greckiego – „oros” oznacza górę, a „ganos” – radość, blask, przyjemność. Oregano tłumaczone jest więc jako „radość z gór”, co nawiązuje do tego, że roślina ta porasta całe górskie zbocza w Grecji, wypełniając powietrze swoim balsamicznym zapachem. Ze śródziemnomorza lebiodka rozprzestrzeniła się na niemal całą Europę, rośnie także w Azji Przedniej, Azji Południowo-Zachodniej oraz została zawleczona do Ameryki Północnej.

Zastosowanie / dawkowanie

Ziele oregano znane jest przede wszystkim jako wyśmienita przyprawa. Szczególnie popularne jest w kuchni włoskiej, np. do pizzy oraz mieszanek ziół prowansalskich. Roślina ta od wieków ma także szerokie zastosowanie w medycynie ludowej – ceni się ją za wszechstronność. Znana jest zdolność do pobudzania wydzielania żółci oraz jako środek łagodzący dolegliwości żołądkowe i wątrobowe. Pobudza apetyt i trawienie, reguluje procesy trawienne, a także wyróżnia się przeciwzapalnymi i antyseptycznymi właściwościami. Wykorzystuje się ją przy zapaleniu jamy ustnej czy gardła jako płukankę. Żucie świeżego ziela zalecane jest także na ból zębów. Antyseptyczne właściwości oregano sprawdzają się również do zewnętrznego stosowania w płukankach i okładach, np. na grzybicę, infekcje czy ukąszenia owadów. Lebiodka działa dezynfekująco i ułatwia odkrztuszanie. Polecana jest przy kaszlu drażniącym. Jej zdolność do łagodzenia skurczy mięśni gładkich sprawia, że zalicza się ją do najbardziej cenionych naturalnych spazmolityków. Łagodzi dolegliwości menstruacyjne oraz objawy padaczki.

Jak wskazuje sama nazwa, lebiodka pospolita wspiera nie tylko ciało, ale i ducha. Jest delikatnym antydepresantem, uspokaja nerwy, poprawia sen i nastrój. W średniowieczu uznawano ją za ziele odpędzające złe moce – sadzono ją na grobach, by zmarłym zapewnić spokojny sen, wplatano w wianki ślubne na szczęście. Wierzono, że odstrasza nieszczęścia, koi smutek i dodaje spokoju ducha.

Substancje czynne

Lebiodka pospolita zawiera olejki eteryczne, taniny, gorycze, gumorezynę, lotny olejek oraz inne składniki. Najważniejsze są olejki eteryczne tymol i karwakrol, które wykazują silne działanie antyseptyczne – są to jedne z najmocniejszych antyseptyków naturalnego pochodzenia. Już w starożytnym Egipcie używano tych olejków podczas mumifikacji jako środków konserwujących. Obecnie olejki oregano są stosowane między innymi w przemyśle introligatorskim do usuwania pleśni, w zasypkach przy infekcjach skórnych oraz jako składnik antyseptycznych płynów do płukania ust.

Tradycyjne dawkowanie

Napar: 2 łyżeczki suszonego ziela zalać 0,25 l wrzątku i parzyć pod przykryciem 15 minut. Pić świeży napar 1–2 razy dziennie. W przypadku dolegliwości żołądkowych zaleca się pić przed posiłkiem. Można stosować również jako płukankę przy stanach zapalnych gardła i jamy ustnej.

Odwar do inhalacji: 2 łyżki ziela dodać do wrzącej wody. Inhalacje pod przykryciem (np. ręcznikiem) przez 10–15 minut.

Uwaga: Nie są znane działania niepożądane; lebiodka pospolita może być stosowana także długotrwale.