Maca – Lepidium meyenii

Opis szczegółowy

Maca to roślina znana z wysokich wartości odżywczych oraz wspierania płodności.

Informacje botaniczne

Maca, czyli Lepidium meyenii, została naukowo opisana i nazwana po raz pierwszy przez Gerharda Walpersa w 1843 roku. Roślina ta jest blisko spokrewniona z rzepą i rzodkiewką, co widoczne jest w jej budowie – formą, wielkością i wymaganiami środowiskowymi. Zielone, aromatyczne wierzchołki rośliny są niskie i rozpościerają się tuż nad ziemią, rozcięte cienkie liście tworzą rozetę osadzoną około 12 cm nad powierzchnią gleby. Kwiaty są obupłciowe, zielonkawo-białe, a każda roślina produkuje wiele drobnych, około 2-milimetrowych nasion.

Maca wyróżnia się tym, że jej zgrubiały korzeń (hypokotyl) jest zrośnięty z częścią nadziemną, nadając całości kształt przypominający gruszkę. Kształt, wielkość oraz barwa korzenia są bardzo zmienne; mogą być zarówno proste, jak i skręcone.

Pochodzenie i występowanie

Maca uprawiana jest przede wszystkim w Peru, Boliwii oraz w mniejszym stopniu w Brazylii. Pochodzi z wysokogórskich obszarów peruwiańskich Andów, zwłaszcza z okolic jeziora Junín. Uprawiana jest z powodu mięsistego hypokotyla, który wykorzystywany jest zarówno jako warzywo, jak i surowiec leczniczy oraz afrodyzjak. Maca zaliczana jest do rodziny kapustowatych. Rdzenni mieszkańcy spożywają ją na surowo i jest jednym z głównych składników ich codziennej diety. Inkaskim wojownikom maca miała dodawać siły i wytrzymałości przed walką. W czasach hiszpańskiej okupacji była określana mianem „rośliny seksu Inków”.

Zastosowanie / dawkowanie

Maca uprawiana jest głównie dla wartości odżywczych i suplementacyjnych, które kryją się w korzeniu. Dostarcza ona organizmowi liczne minerały (żelazo, wapń, magnez, potas, jod) i witaminy (B, C). Zawiera także fitosterole, kwasy tłuszczowe, ważne aminokwasy i substancje wspierające popęd płciowy (p-methoksybenzylizotiocyjanian oraz izotiocyjaniany).

Obecnie maca jest szczególnie popularna wśród kobiet z rdzennych obszarów Andów, ponieważ włączenie jej do diety wspiera płodność, energię i równowagę hormonalną. Tradycyjnie stosuje się macę do wzmacniania libido, poprawy jakości i ilości nasienia. Ze względu na te cechy rekomendowana jest zarówno kobietom, jak i mężczyznom w przypadku trudności z płodnością.

Maca ceniona jest również w świecie sportu, dzięki zawartości pięciu istotnych steroli, które sprzyjają poprawie wydolności fizycznej. Szczególne zainteresowanie wzbudza u kulturystów i sportowców sportów walki, wspomagając rozwój masy mięśniowej i przyspieszając regenerację mięśni po wysiłku czy urazach. Zwiększa odporność organizmu i poziom energii, nie wywołując negatywnych skutków ubocznych. Sprzyja również ochronie i regeneracji ścięgien, stawów i kości. Ceniona jest także za pozytywny wpływ na kondycję psychiczną, refleks i wspomaganie układu nerwowego – z tego względu maca znalazła się nawet w diecie astronautów NASA.

Maca jest także stosowana jako środek na łagodzenie dolegliwości żołądkowych spowodowanych nadmiarem soków trawiennych lub spożyciem alkoholu. Wspiera zdrowy apetyt i może łagodzić skutki uboczne terapii onkologicznej, pomagając m.in. w odzyskaniu chęci do jedzenia.

Może być bezpiecznie stosowana przez ludzi w każdym wieku, nie zawiera kontrowersyjnych czy toksycznych substancji szkodliwych nawet dla dzieci, osób starszych, osób z chorobami nerek i wątroby. Dzięki zrównoważonemu składowi maca jest polecana jako wartościowy suplement diety.

Substancje czynne

Suszona maca wykazuje wysoką zawartość wartości odżywczych, podobnie jak zboża czy ryż. Zawiera 60–75% polisacharydów, około 10% białka, 8% błonnika i 2% tłuszczów. Jest bogata w wapń i potas, a także dostarcza żelazo, jod, miedź, mangan oraz cynk. W jej składzie występują kwasy tłuszczowe – palmitynowy, linolowy i oleinowy – oraz aż 19 aminokwasów.

Tradycyjne dawkowanie

Suszona maca może być przechowywana przez lata. Sposobów spożycia jest wiele, jednak tradycyjnie maca jest przyjmowana po ugotowaniu. Świeży hypokotyl można upiec w piecu, co daje delikatny, słodkawy smak i uważane jest za miejscowy przysmak; korzeń można również zmielić na papkę i gotować, uzyskując gęsty, słodki napój. Suszoną i zmieloną maca miesza się z mlekiem, tworząc odżywczą owsiankę. Ugotowany korzeń doskonale nadaje się do zup, dań jednogarnkowych, a także do pieczenia chleba, ciast i naleśników. Niektóre marki piwa używają ekstraktu z maca jako składnika.

Zalecana dzienna dawka sproszkowanej maci to około 1 łyżeczka dziennie, czyli ok. 6 g, którą można dodać do mleka. Efekty można zauważyć już po kilku dniach. Ekstrakt z maca zawiera czterokrotnie więcej substancji aktywnych niż sam korzeń, dlatego wystarczy przyjmować odpowiednio mniejszą ilość – ok. 0,5 g ekstraktu (rozpuszczonego w szklance wody lub soku) rano i po południu; zalecana dzienna dawka to 1,0 g.