Mącznica lekarska – Arctostaphylos uva-ursi

Opis szczegółowy

Ważny naturalny środek dezynfekujący i „antybiotyk” układu moczowego.

Informacje botaniczne

Mącznica lekarska to niewielki krzew o lignifikowanej strukturze, dorastający maksymalnie do 30 cm wysokości. Posiada zimozielone, sztywne, drobne liście, ułożone rozmaicie na pędach. Spód liścia jest zawsze jaśniejszy od wierzchniej strony. Kwiaty mają barwę od białej do różowej. Owocem jest czerwona jagoda.

Prosta, gładka łodyga wyrasta z jednego nie rozgałęzionego korzenia. Pędy są regularne, długie i sztywne.

Pochodzenie i występowanie

Mącznica lekarska najczęściej występuje w północnych częściach świata, szczególnie na wyżynach i terenach górskich. Jej dokładne pochodzenie jest nieznane, natomiast rozprzestrzenienie jest bardzo szerokie – od północnej Europy (Islandia, Norwegia), przez południe do Hiszpanii, dalej na wschód do Turcji, Syberii i Himalajów. W Ameryce Północnej można ją spotkać od południowej Kalifornii przez Góry Skaliste aż do północno-wschodnich stanów USA.

Zastosowanie / dawkowanie

Skuteczność liści mącznicy testowano klinicznie na rozmaite mikroorganizmy, uzyskując pozytywne wyniki antybiotyczne. Tradycyjnie również wykorzystywano ją jako środek moczopędny, pomagający obniżać wysokie ciśnienie krwi i opóźniać rozwój chorób sercowo-naczyniowych, mogących być konsekwencją nadciśnienia.

Antybiotyczne działanie arbutyny – głównego związku aktywnego – potwierdzano w badaniach klinicznych m.in. przeciw infekcjom Staphylococcus aureus i Escherichia coli w układzie moczowym. Zarówno wodny ekstrakt 1:5, jak i ekstrakt alkoholowy wykazywały działanie antybakteryjne wobec wielu patogenów: Staphylococcus, Bacillus, Escherichia coli, Mycobacterium, Shigella, Helicobacter pylori (bakteria żołądkowa odpowiedzialna za powstawanie wrzodów).

Badano także działanie przeciwzapalne mącznicy oraz jej wpływ na łagodzenie objawów niespecyficznych stanów zapalnych. Szczególnie wyraźny był efekt redukujący obrzęki. Wykazano też, że zawarte związki mogą obniżać poziom cukru we krwi. Dodatkowo potwierdzono korzystny wpływ na kondycję i funkcję nerek oraz układu moczowego.

Mącznica lekarska była także testowana pod kątem działania moczopędnego – wedle tradycyjnych źródeł uzyskiwany efekt był porównywalny z syntetycznymi lekami. Stosowana jest tradycyjnie przy krwiomoczu (obecność krwi w moczu), cukrzycy oraz chorobach nerek. Zawarte taniny wykazują działanie ściągające – są pomocne przy biegunkach, pielęgnacji skóry i błon śluzowych. Polecana również przy dnie moczanowej (pomaga usuwać kwas moczowy z organizmu) oraz kamicy moczowej (ułatwia usuwanie kamieni z układu moczowego).

Substancje czynne

Najważniejsze związki czynne w liściach mącznicy to fenolowe glikozydy: arbutyna i metyloarbutyna. Ich zawartość decyduje o jakości surowca. Ponadto liście bogate są w taniny o łagodnym działaniu terapeutycznym oraz w mniejszych ilościach: olejki eteryczne, flawonoidy i kwasy organiczne.

Tradycyjne dawkowanie

W celach leczniczych stosuje się liście mącznicy – świeże lub suszone, w całości bądź rozdrobnione. Zalecany jest ekstrakt suchy rozpuszczony w 60% alkoholu (3–5:1) bądź w roztworze wodnym (2–5:1).

Herbatę z mącznicy przygotowuje się z 1,5–4 g liści (dowolna postać), zalanych około 150 ml wody, po 15 minutach przecedza się napar. Macerat tworzy się z tej samej ilości surowca, zalewając 150 ml letniej wody i pozostawiając na około 30 minut do naciągnięcia. Napar taki należy spożyć od razu po przygotowaniu. Kuracja powinna trwać maksymalnie 2 tygodnie.

Aby wydobyć wszystkie substancje aktywne, 3 łyżeczki liści zalewamy 600 ml letniej wody i zostawiamy do macerowania na co najmniej 8 godzin w zacienionym miejscu. Następnie przecedzamy i wypijamy.
Stosowanie nie jest zalecane kobietom w ciąży i karmiącym piersią.