Mango – Mangifera indica

Nazwy zwyczajowe: Mango indyjskie, mango, mangowiec indyjski, Mangifera indica, manga, māṅṅa, mángguo, Common mango, Indian mango, mangue, mangue Catuña, mangueira, mango-slægten, mangopuu, mangosu, mangiva, mango (ang.), mango (łac.), mango (hiszp.), mango (fr.), mangue (fr.), Mangifère (fr.)

Nazwa łacińska: Mangifera indica (Mangifera austro-yunnanensis)

Pochodzenie: Afryka, Azja, Australia, Europa, Ameryka Południowa, Ameryka Północna

Krótki wstęp

Mangowiec uprawiany jest w południowej Azji od tysięcy lat, a do Azji Południowo-Wschodniej dotarł już w V–IV wieku p.n.e. W X wieku mangowce sprowadzono na wybrzeże Afryki Wschodniej, czego dowody zamieścił w relacjach podróżniczych marokański badacz Ibn Battuta. W kolejnych wiekach roślina rozprzestrzeniła się do Brazylii, Indii Zachodnich, Meksyku i na Bermudy, adaptując się w klimatach ciepłych i subtropikalnych. Połowa światowych zbiorów pochodzi z Indii (ponad 1% trafia na eksport, resztę konsumuje rynek lokalny), a największym eksporterem jest Chiny. Mango jest również uprawiane w Andaluzji (głównie w prowincji Malaga), na Wyspach Kanaryjskich, południowej Florydzie, Kalifornii, w rejonie Karaibów, Ameryki Południowej i Środkowej, Afryce, Australii, Korei, Pakistanie i Bangladeszu. Roczna światowa produkcja sięga 43 milionów ton. Wyróżnia się wiele odmian mangowca, niektóre z nich owocują nawet dwa razy do roku. Przeciętnie owoce dojrzewają 3–6 miesięcy, a zbiory uzależnione są od lokalnych warunków. Dojrzałe mango charakteryzuje wyrazisty, słodki, żywiczny aromat. Aby przyspieszyć ich dojrzewanie, zaleca się przechowywanie owoców w temperaturze pokojowej w papierowej torbie do czasu, aż zmiękną.

Opis szczegółowy

Mango to pyszny tropikalny owoc, który posiada liczne właściwości prozdrowotne i cenne zastosowania w kuchni oraz medycynie naturalnej.

Informacje botaniczne

Mangowiec właściwy, czyli Mangifera indica, to okazałe drzewo dorastające do 35–40 metrów wysokości, o szerokiej, parasolowatej koronie sięgającej nawet 10 metrów średnicy. Niektóre egzemplarze dożywają nawet 300 lat i wciąż wydają owoce. Korzenie mogą sięgać do 6 metrów w głąb żyznej gleby. Liście mangowca są pojedyncze, zimozielone, naprzemianległe, mierzą 15–35 cm długości i 5–15 cm szerokości; początkowo przybierają pomarańczowy odcień, żeby następnie stać się ciemnoczerwone wraz z dojrzewaniem. Kwiaty zebrane są w wiechy długości 10–40 cm, każdy z nich składa się z pięciu drobnych płatków o subtelnej, słodkawej woni, przypominającej lilię.

Owoce różnią się wielkością oraz barwą w zależności od pochodzenia i odmiany – mogą być żółte, pomarańczowe, czerwone lub zielone. Mango to mięsisty owoc pestkowy, w którego wnętrzu znajduje się jedna duża, spłaszczona, owalna pestka, często włóknista lub lekko owłosiona. Oddzielenie pestki od miąższu bywa trudne. W twardej pestce skrywa się jedno, również niemałe nasiono. Nasiona manga nie tolerują dużych wahań środowiskowych (takich jak mróz czy susza), dlatego określa się je jako „oporne” lub „wrażliwe”.

Pochodzenie i występowanie

Dokładne pochodzenie mangowca nie jest całkowicie zidentyfikowane, jednak powszechnie przyjmuje się, że wywodzi się z południowej oraz południowo-wschodniej Azji. Najstarsze skamieniałości mangowca (25–30 mln lat) znaleziono w Indiach, Bangladeszu, Birmie, Pakistanie i na Sri Lance. Obecnie mango jest jednym z najpowszechniej uprawianych drzew owocowych w tropikach i strefie podzwrotnikowej.

Nazwa „mango” weszła do języka angielskiego za pośrednictwem portugalskiego „manga”, które z kolei zaczerpnięto z malajskiego „māṅṅa” podczas handlu przyprawami w Kerali (1498 r.). Pierwsza angielska wzmianka o mango pochodzi z tłumaczenia dzieła Ludovica di Varthema z 1510 roku.

Zastosowanie / dawkowanie

Mango znajduje bardzo szerokie zastosowanie kulinarne. Niedojrzałe, kwaśne owoce spożywa się na surowo z solą, chilli lub sosem sojowym, przygotowuje się z nich chutney i słodko-kwaśne sosy; stanowią też dodatek do dań mięsnych lub są spożywane jako przystawka. W krajach Azji Południowej gotowany miąższ podaje się z ryżem i dhalem. Popularnym napojem jest orzeźwiające aam panna, zaś napój mango lassi (miks mango z maślanką i cukrem) lub tradycyjny aamras (mango z cukrem i mlekiem) chętnie pija się do chapati. Z mango powstają również liczne przetwory, sosy currie, soki, lody, batony, musy i dżemy.

Mango bywa także składnikiem dań wytrawnych (pikle, sałatki, sosy), wypieków, a nawet napojów alkoholowych i egzotycznych słodyczy. W Azji mango konserwuje się w oleju rybnym lub occie ryżowym. Jest także uznanym symbolem narodowym w Indiach, na Filipinach i w Pakistanie, a w Bangladeszu – narodowym drzewem. W tradycji indyjskiej dojrzałe owoce symbolizują osiągnięcie celu i potencjał rozwoju duchowego.

Mango, bogate w antyoksydanty (quercetyna, izokwercetyna, fisetyna, metylogalan, astragalina, kwas galusowy), jest także cenne pod kątem profilaktyki nowotworów (prostaty, piersi, jelita grubego, płuc, białaczek – wyniki „in vitro”). Zawarty w mango beta-karoten, zeaksantyna oraz luteina przyczyniają się do ochrony wzroku, zwłaszcza przed zwyrodnieniem plamki żółtej, poprawiają ostrość widzenia i chronią oczy przed suchością oraz nocną ślepotą.

Kwas glutaminowy obecny w mango może wspierać koncentrację i pamięć, a inne substancje pomagają łagodzić astmę, wzmacniać odporność i wspierać zdrowie górnych dróg oddechowych. Mango korzystnie wpływa również na zdrowie kości (witamina K, wapń), wspomaga regularne trawienie dzięki wysokiej zawartości wody i błonnika oraz chroni przed zaparciami. Pektyny i witamina C pomagają obniżać poziom złego cholesterolu LDL. Mango zawiera też enzymy przyspieszające rozkład białek.

Ze względu na niski indeks glikemiczny mango nieznacznie wpływa na poziom glukozy we krwi, a jedna filiżanka dziennie pokrywa niezbędne zapotrzebowanie na witaminę C i A, wspierając produkcję kolagenu (niezbędnego między innymi dla skóry i włosów).

Medycyna ludowa: Mango polecane jest na poprawę kondycji skóry i włosów, redukcję otyłości i ryzyka cukrzycy, chorób serca i śmiertelności ogólnej. Może wspomagać profilaktykę nowotworów (szczególnie raka jelita grubego) oraz zwyrodnienia plamki żółtej. Wspiera funkcje wzrokowe, pigmentację skóry i włosów oraz odporność, a także działa korzystnie na układ nerwowy, pomagając wyciszyć nerwy i zwiększyć energię fizyczną i psychiczną. W Ajurwedzie zaleca się liście mangowca jako tonik dla żołądka i środek zwiększający płodność i libido. Tradycyjna medycyna chińska uznaje mango za owoc chłodzący, zmniejszający ryzyko powstawania kamieni nerkowych.

Osoby uczulone na lateks powinny zachować ostrożność, ponieważ mango może wywoływać reakcje alergiczne.

Substancje czynne

100 g mango dostarcza średnio 250 kJ energii. Szczególnie wyróżnia się wysoką zawartością witaminy C (44% dziennego zapotrzebowania) i folianów (11%), a także witaminy A. Owoce zawierają też triterpeny (np. lupeol), karotenoidy (w tym beta-karoten i luteina), flawonoidy (w tym fisetyna), ksantonoid mangiferin, euxanthin, polifenole (quercetyna, izokwercetyna, taniny, katechiny, kaempferol, kwas galusowy i kawowy), a także sole mineralne (wapń, magnez, fosfor, potas, mangan, cynk, miedź), witaminy E i B6, białko, wielonienasycone kwasy tłuszczowe i błonnik. Smak mango zawdzięcza mieszance terpenów, furanonów, laktonów i estrów chemicznych – proporcje tych substancji różnią się w zależności od odmiany.

Tradycyjne dawkowanie

Nie ustalono specyficznej dawki dla spożycia owocu mango. Zaleca się włączenie do codziennej diety, najlepiej w sposób urozmaicony i zgodny z indywidualnymi potrzebami organizmu.