Marco – Ambrosia peruviana

Opis szczegółowy

Marco to roślina rytualna o wielowiekowej historii, która współcześnie wykazuje również nowoczesne właściwości przeciwpasożytnicze.

Informacje botaniczne

Marco (Ambrosia peruviana) jest byliną lub niewielkim krzewem, zakwitającym każdego roku. Cały rodzaj charakteryzuje się dużą zmiennością rozmiarów: od kilku centymetrów aż po 4 metry wysokości. Nadziemna część rośliny wyrasta z kłącza, przechodzi w łodygę (wzniesioną, płożącą lub pnącą). Liście ułożone są naprzeciwlegle lub luźno, mają różnorodne kształty – od dłoniastych po lancetowate, często dzielone na kilka płatów. Brzegi liści są zazwyczaj delikatne, mogą być ząbkowane, a na powierzchni występują włoski lub gruczołki.

Roślina jest dwupienna – na jednej roślinie występują zarówno kwiaty żeńskie, jak i męskie. Kwiatostany mają kształt kolców: męskie kwiaty składają się z pręcików otoczonych białymi do różowych płatków, a żeńskie słupki mają na szczycie żółtawy czubek. Marco jest rośliną wiatropylną, jej pyłek charakteryzuje się dużą zmiennością i może być przenoszony nawet na znaczne odległości. Znaleziono pyłek tej rośliny nawet na statku oddalonym o 600 km od wybrzeża.

Pochodzenie i występowanie

Marco najczęściej rośnie w strefach tropikalnych i subtropikalnych Ameryki Północnej, w mniejszym stopniu także na Karaibach. Obecnie dziko występuje m.in. w Argentynie, Belize, Boliwii, Brazylii, Chile, Kolumbii, Ekwadorze, Meksyku, Wenezueli, Peru, USA i Panamie.

Za ojczyznę rodzaju Ambrosia i odmian marco uważa się południowo-zachodnie tereny Stanów Zjednoczonych oraz północno-zachodnią część Meksyku. Część gatunków została zawleczona do Europy, gdzie ich populacje uległy naturalizacji. Marco występuje zarówno na pustyniach oraz półpustyniach, w regionach trawiastych, jak i na terenach miejskich.

W Ameryce Północnej roślina ta postrzegana jest negatywnie, ponieważ jej pyłek jest jednym z najczęstszych alergenów wywołujących alergiczny nieżyt nosa i odpowiada aż za połowę przypadków ropnych stanów zatok w tej części świata.

Zastosowanie / dawkowanie

Kapieńcy Inków używali marco w obrzędach religijnych, m.in. do balsamowania zmarłych podczas ceremonii pogrzebowych oraz do leczenia rozmaitych chorób, szczególnie podczas podróży. W historii roślina ta była także wykorzystywana w leczeniu objawów choroby Parkinsona. Po raz pierwszy opisana przez hiszpańskich konkwistadorów przemierzających Peru.

Do dziś na południu Peru marco jest ważnym elementem tradycyjnej fizycznej i duchowej oczyszczającej fitoterapii i rytuałów, silnie związanych z lokalną kulturą. Dym z palonych liści wykorzystywany jest jako repelent przeciwko owadom, a także do dezynfekcji pomieszczeń. W lokalnym przemyśle spożywczym liście dodawane są do destylatów alkoholowych.

Wyizolowane związki czynne marco były badane pod względem cytotoksyczności wobec komórek nowotworowych. Seskwiterpeny (plagiochilin A, I i R) oraz pseudogwajanolidy (damsin i confertin) wykazały in vitro potencjalnie silny cytotoksyczny efekt względem różnych typów komórek rakowych.

Testy separowanych składników, takich jak plagiochilin A, damsin oraz confertin, ujawniły aktywność in vitro wobec patogenów: Leishmania amazonensis, Trypanosoma cruzi, Mycobacterium tuberculosis – a więc w chorobach takich jak trypanosomoza, leiszmmanioza oraz gruźlica.

Współczesne badania sugerują, że składniki marco mogą mieć nadzieję na zastosowanie w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Parkinsona, choroby Alzheimera i stwardnienia rozsianego.

Medycyna tradycyjna

W tradycyjnym lecznictwie roślina stosowana jest w przypadku bólu żołądka, podczas miesiączki czy przy bólach stawów w początkowych stadiach reumatoidalnego zapalenia stawów. Używana jest także jako środek pomocniczy przy nerwicach, niepokoju, lęku, bólu głowy oraz migrenach.

Marco jest wsparciem przy astmie oraz katarze. Napary wykorzystuje się do okładów w przypadku przeziębień, grypy, zatkanego nosa pojawiającego się przy kaszlu i infekcjach. W fitoterapii stosuje się je również dla poprawy funkcji oddechowych w zapaleniach oskrzeli i astmie. Okłady z wywaru zalecane są przy reumatyzmie, bólach głowy, migrenach, stanach zapalnych skóry i skurczach mięśni.

W medycynie ludowej popularne są sosadas – zapiekane liście lub specjalne maści do stosowania przy zapaleniu i reumatyzmie. Sok z liści marco stosuje się do łagodzenia podrażnionej skóry oraz jako środek na dolegliwości żołądkowe, a także przy opuchliźnie nóg lub do dezynfekcji zmian skórnych jako antyseptyk.

Ograniczenia

Nie powinno się stosować jednocześnie innych preparatów zawierających efedrynę. Nie zaleca się stosowania u kobiet w ciąży, matek karmiących oraz u dzieci poniżej 3 roku życia.

Składniki aktywne

W ekstrakcie etanolowym Ambrosia peruviana zidentyfikowano szereg substancji o interesujących właściwościach farmakologicznych: trzy seskwiterpeny typu secoaromadendrowego (plagiochilin A, I i R) oraz dwa pseudogwajanolidy (damsin i confertin).

Tradycyjne dawkowanie

Zwykle zaleca się 1 łyżkę stołową (5–10 g) suszonego ziela na 1 litr wody. Mieszankę zagotowuje się na wolnym ogniu przez ok. 5 minut, przecedza natychmiast po zdjęciu z ognia. Napar pije się do 3 razy dziennie po szklance. Można stosować również do okładów lub przemywania zmienionych chorobowo miejsc.