Migdałowiec pospolity – Amygdalus communis

Nazwy zwyczajowe: Migdał, migdały, wyciąg z migdałów, słodki migdał, migdałowiec pospolity, olej migdałowy, Amande douce, Amandier doux, Almond, Sweet Almond, Sweet Almond Oil, Prunus dulcis, Prunus amygdalus var. dulcis, Amygdalus communis, Amygdala, Amygdala dulcis, Amandier, Amande, Almendra, Almond extract, Mandel, Mandelbaum, amendoa, almendra dulce, amandule, mandorla, mandorlo, almande, ah-mond, amygdaloid

Nazwa łacińska: Amygdalus communis

Pochodzenie: Afryka, Azja, Australia, Europa, Ameryka Południowa, Ameryka Północna

Krótki wstęp

Migdałowiec preferuje lekką, przepuszczalną glebę, bogatą w składniki mineralne i dobrze nawożoną kompostem. Uprawa wymaga stanowiska słonecznego i ciepłego klimatu z suchym latem oraz łagodną, wilgotną zimą. Pełne owocowanie zaczyna się w 5–6 roku po zasadzeniu; drzewa są obcopylne, więc zaleca się uprawę kilku sztuk jednocześnie. Po zbiorach owoce suszy się lub przechowuje w soli lub piasku. Migdałowiec nadaje się też do uprawy w dużych donicach. Największymi producentami migdałów są USA (Kalifornia), Australia, Hiszpania, Grecja i Turcja.

Opis szczegółowy

Popularne migdały, niezwykle cenione i wszechstronnie wykorzystywane w kuchni.

Informacje botaniczne

Migdałowiec pospolity to liściasty, opadający na zimę drzewo osiągające nawet 6 metrów wysokości (maksymalnie 10 m), żyjące stosunkowo krótko. Pień ma do 30 cm średnicy. Młode gałęzie są zielone, z czasem pod wpływem słońca różowieją, a w drugim roku stają się szare. Migdałowiec jest blisko spokrewniony z brzoskwinią. Liście są zielone, lancetowate, wąskie, mierzą od 6 do 14 cm długości. Kwiaty, większe niż u brzoskwini (3–5 cm średnicy), pojawiają się w baldachach. Mają barwę białą lub delikatnie różową. Niektóre pędy mogą być cierniste.

Drzewo kwitnie od marca do maja, a owoce dojrzewają od czerwca do lipca – zbiera się je najczęściej w lipcu i sierpniu. Owoce są owalne, zaostrzone, twarde, nie nadające się do jedzenia, mają długość 3–6 cm oraz brązową skórkę. Botanicy zaliczają je do pestkowców, nie do orzechów – zewnętrzna część owocu nie jest mięsista (jak u śliwy lub czereśni), lecz skórzasta i twarda.

Pochodzenie i występowanie

Prawdopodobnie migdałowiec pochodzi ze środkowej Azji, skąd rozprzestrzenił się do Azji Mniejszej i był znany już w starożytności Hebrajczykom oraz Fenicjanom. Niektóre źródła wskazują również na pochodzenie z Afryki Północnej i zachodniej Azji. Bardzo prawdopodobnym miejscem pierwszych upraw jest Azja Centralna, czego dowodzą wykopaliska z wczesnej epoki brązu w Jordanii. Wzmianki o migdałach znajdują się w Biblii, gdzie podkreślano ich wysoką wartość. Od wieków uprawiany jest także w południowej Europie i zachodniej Azji.

Obecnie plantacje migdałowców spotyka się również w Kalifornii, południowej Australii i Afryce. W Indiach, Afganistanie, Azerbejdżanie i innych krajach wschodnich uprawiane są pod nazwą badam. W rejonie Morza Śródziemnego migdałowce chętnie się zadomawiają i często krzyżują z innymi gatunkami. W XX wieku duże sady powstały na południu Moraw, obecnie pozostały tylko dwa o łącznej powierzchni ok. 5 ha.

Dzikie owoce migdałowca są gorzkie i trujące, konsumpcja większej ilości może być nawet śmiertelna. Szlachetne odmiany nadają się do spożycia dzięki selekcji i uprawie. Nie jest do końca znana data udomowienia tej rośliny – część badaczy sugeruje losową mutację genetyczną.

Zastosowanie / dawkowanie

Migdałowiec ma dwie główne odmiany – słodką i gorzką. Migdały są jedzone na surowo, prażone, gotowane lub dodawane do wielu potraw i deserów. Dostępne są w całości, płatkach, siekane, mielone na mąkę, a także jako masło, mleko i olej. Ze względu na delikatny smak i właściwości technologiczne migdały wykorzystuje się w wyrobach cukierniczych, deserach, musli, jako posypkę do lodów, ciast, makaroników, nugatów, tortów oraz marcepanu. Popularną przekąską w krajach Bliskiego Wschodu są młode, zielone owoce, lekko kwaśne, spożywane z solą lub daktylami.

Migdały są symbolem czujności i nadziei. W Starym Testamencie wspominane były jako „najlepsze z owoców”. Kwiaty i gałązki migdałowca często pojawiają się w tradycjach chrześcijańskich jako symbol narodzin.

Migdały i produkty na ich bazie – ciastka (makaroniki, ricciarelli), płatki, marcepan, napoje, pasty i masło migdałowe – mają swoje stałe miejsce w kuchniach Europy, Azji, Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej.

Mleko migdałowe jest lekkie, delikatne w smaku i stanowi wyśmienity zamiennik dla osób z nietolerancją laktozy i wegan. Mąka migdałowa jest alternatywą dla mąk zbożowych w diecie bezglutenowej. Tradycyjnie z migdałów wyrabia się również syrop migdałowy.

W medycynie ludowej berberyjskich plemion Afryki Północnej migdały stosowane były jako łagodny środek przeczyszczający. Zaleca się regularne spożycie zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu zaparć. Składniki migdałów były także badane pod kątem wpływu na rozwój komórek nowotworowych (pęcherz moczowy, piersi, jama ustna, trzustka, macica).

Leczniczo wykorzystywano również pasty z migdałów w różnych olejach, stosując miejscowo na suchą i popękaną skórę w celu jej zmiękczenia i ukojenia podrażnień. Olej migdałowy jest szeroko stosowanym kosmetykiem, emolientem i popularnym środkiem w masażach. Ekstrakty z migdałów mogą wspomagać regenerację skóry po uszkodzeniach radiacyjnych czy nowotworowych, a także wykazują właściwości przeciwpasożytnicze.

Plemienni uzdrowiciele z Afryki Północnej zalecają migdały do obniżania wysokiego poziomu cholesterolu – regularne spożycie wpływa na obniżenie poziomu LDL, nie zmieniając HDL i trójglicerydów.

Ograniczenie dotyczy gorzkich migdałów, które mogą być toksyczne – zawierają cyjanogenne glikozydy i nawet niewielkie ilości mogą być śmiertelne, zwłaszcza dla dzieci.

Substancje czynne

Migdały są bardzo wartościowym składnikiem diety. 100 g pokrywa około 20% (lub więcej) dziennego zapotrzebowania na ryboflawinę, niacynę, witaminę E, cynk, mangan, fosfor, żelazo, magnez i wapń. Zawierają także tiaminę, pirydoksynę, kwas foliowy, cholinę, sód. Migdały obfitują w polifenole, flawonoidy, kwasy hydroksybenzoesowe, flawonole, a także glikozydy: emulsinę, amigdalinę i prunazynę.

Zawierają błonnik pokarmowy, tłuszcze omega-3 i omega-6, szczególnie jednonienasycone (kwas oleinowy, linolowy), korzystnie wpływające na poziom cholesterolu LDL. Nasiona i owoce zawierają również fitosterole (beta-sitosterol, stigmasterol, kampesterol, sitostanol, kampestanol).

Tradycyjne dawkowanie

Nie istnieje konkretna literatura naukowa opisująca optymalne dawkowanie migdałów w odniesieniu do potencjalnej toksyczności. Oprócz niewielkiego odsetka osób z alergią migdały są ogólnie dobrze tolerowane. Zalecana jest jednak umiar i różnorodność w diecie.