Miłorząb dwuklapowy – Ginkgo biloba

Opis szczegółowy

Dla dobrej pamięci lub poprawy nastroju – miłorząb jest tutaj dla Ciebie!

Informacje botaniczne

Miłorząb dwuklapowy to dwupienny, okazały, długowieczny, liściasty drzewo o stożkowatej koronie, osiągające wysokość nawet do 50 metrów. Najstarszy okaz rośnie w Chinach, w prowincji Guizhou, i liczy około 4700 lat. Pień jest szeroki, szary, silnie bruzdowany. Młode gałęzie wyrastają na ogół poziomo, z wiekiem rosną nieregularnie. System korzeniowy sięga głęboko w ziemię, co zapewnia drzewu odporność na wiatr i ciężki śnieg. Liście są ogonkowe, zielone, jesienią żółkną, płaskie, klinowate, o charakterystycznym podziale na dwa płaty, osadzone w regularnych odstępach na krótkopędach. Miłorząb to roślina nagonasienna, co oznacza, że nie wytwarza kwiatów. Drzewo występuje w postaci osobników żeńskich i męskich. Drzewa męskie tworzą kwiatostany podobne do kotków, natomiast żeńskie – skupiska zalążków na szypułkach. Zalążki wyrastają parami. Zapylanie następuje przez wiatr, a dojrzałe nasiona opadają bezpośrednio z drzewa. Miłorząb zaczyna owocować średnio po 30 latach wzrostu.

Pochodzenie i występowanie

Miłorząb dwuklapowy uważany jest za jeden z najstarszych gatunków drzew na świecie – bywa określany mianem „żywej skamieniałości”. To określenie niesie pozytywny wydźwięk, podkreślając unikatowy charakter tej rośliny. Ojczyzną miłorzębu są południowo-zachodnie Chiny oraz wyżyny Tybetu, lecz drzewo występuje dziś niemal na całym świecie. W stanie dzikim rośnie wzdłuż rzek, przy drogach, na zboczach czy na skraju urwisk. Drzewo potrafi zregenerować się po uszkodzeniu dzięki wytwarzaniu młodych odrostów z nadziemnych korzeni, przez co może „klonować się” po osunięciach ziemi lub innych uszkodzeniach.

Zastosowanie / dawkowanie

Miłorząb jest ceniony nie tylko ze względu na niezwykły kształt liści, ale również jako symbol – liść miłorzębu jest oficjalnym znakiem Tokio, a w miejskich alejach czy parkach spotyka się go jako drzewo ozdobne i kultowe. W kuchni chińskiej oraz japońskiej nasiona miłorzębu poddaje się moczeniu w słonej wodzie i prażeniu, serwuje samodzielnie lub dodaje do deserów i słodyczy (należy jednak spożywać je z umiarem).

Najważniejsze znaczenie miłorząb znajduje jednak w medycynie. Liść miłorzębu (Folium Ginkgo bilobae) zbiera się ze względu na udokumentowane działanie farmakologiczne, a zawarte w nim substancje czynne poszerzają naczynia mózgowe i pomagają zapobiegać udarom mózgu, zawałowi serca oraz spowalniają procesy neurodegeneracyjne związane ze starzeniem oraz utrata funkcji poznawczych. Liczne badania potwierdziły korzystny wpływ na przypadłości zwane „niewydolnością mózgową”, charakteryzującą się m.in. dezorientacją, problemami z pamięcią, osłabieniem, bólem głowy, zmęczeniem, obniżonym nastrojem czy słabą koncentracją.

Preparaty z miłorzębu są jednymi z najczęściej stosowanych ziołowych środków na świecie – także rekomendowanymi przez lekarzy europejskich w celu poprawy funkcji poznawczych u osób starszych i w różnych stadiach demencji bądź utraty pamięci. Od roku 2000 ekstrakt z miłorzębu oficjalnie uznano za „antydementivum”, na równi z inhibitorami cholinesterazy i memantyną. Badania wskazują na poprawę zdolności zapamiętywania zależną od dawki – mierzoną obiektywnie na podstawie EEG, zarówno u osób w średnim wieku, jak i starszych. Wszystko wskazuje, że miłorząb wspiera prawidłową pracę komórek nerwowych mózgu.

W badaniach z udziałem 50 pacjentów z problemami naczyniowymi mózgu udokumentowano, iż substancje czynne miłorzębu poprawiają zdolności motoryczne, zdolność rozumienia tekstu, komunikację werbalną, nastrój i niwelują nudności. Zaobserwowano także zmniejszenie zmęczenia i polepszenie nastroju. Inne badania pokazały, że fitozwiązki miłorzębu – podawane z lekami przeciwdepresyjnymi – mogą łagodzić objawy depresji.

Najważniejsze składniki aktywne to kwercetyna, katechiny, ginkgolidy, bilobalidy, flawonoidy i proantocyjanidyny. Te związki hamują czynnik aktywujący płytki PAF, zwiększają wytwarzanie tlenku azotu (NO) w naczyniach, co poprawia przepływ krwi w układzie mózgowym i obwodowym. Liczne badania kliniczne przeprowadzane od kilkudziesięciu lat potwierdzają, iż substancje zawarte w liściach miłorzębu przynoszą wyraźną poprawę mikrokrążenia oraz ukrwienia tkanek w całym organizmie. Korzyścią może być także redukcja szumu w uszach (tinitu), zawrotów głowy i objawów zaburzeń błędnikowych.

Ekstrakt z ginkgo biloba skutecznie wymiata wolne rodniki, wykazuje neuroprotekcyjne działanie oraz właściwości antyapoptotyczne – m.in. hamuje toksyczność β-amyloidu, chroni przed niedotlenieniem i zwiększonym stresem oksydacyjnym, a efekty ogólne uznaje się za antyoksydacyjne i zapobiegające śmierci komórek. In vitro udowodniono, że fitoskładniki obecne w miłorzębie skutecznie redukują poziom wolnych rodników, zwłaszcza supertlenków, hydroksylowych, DPPH, tlenków azotu i innych – w zależności od dawki. Inne badania in vivo wskazują, że składniki liści miłorzębu hamują peroksydację lipidów i agregację płytek krwi. Wyniki te uzasadniają wykorzystanie miłorzębu w leczeniu miażdżycy oraz promowaniu antyoksydacyjnej ochrony całego organizmu. Zahamowanie peroksydacji cholesterolu może pozytywnie wpływać na układ sercowo-naczyniowy, a efekt przeciwutleniający – na kondycję wszystkich tkanek. Liście miłorzębu ograniczają poziom wolnych rodników pośrednio, np. przez redukcję syntezy prostacyklin i kaskady kwasu arachidonowego.

U diabetyków z problemami wzroku (wywołanymi cukrzycą) regularne przyjmowanie ekstraktu z liści miłorzębu poprawiało widzenie kolorów. Długotrwałe stosowanie (ponad 12 lat) zwiększało pole widzenia u osób z jaskrą o prawidłowym ciśnieniu śródgałkowym. Początkowe badania sugerują też poprawę komfortu chorych z bólem kończyn dolnych spowodowanym niedostatecznym mikrokrążeniem po kilku miesiącach suplementacji ginkgo biloba.

Medycyna tradycyjna

W tradycyjnej medycynie chińskiej miłorząb od wieków stosowany jest przy zaburzeniach krążenia, astmie oskrzelowej, szumach usznych (tinitus), zawrotach głowy, odmrożeniach, osłabieniu funkcji poznawczych i starczej demencji. Medycyna ludowa poleca miłorząb przy dysfunkcjach seksualnych, lękach po chemioterapii, nadciśnieniu tętniczym, stwardnieniu rozsianym i sezonowej depresji.

Substancje czynne

Liście miłorzębu dwuklapowego zawierają związki terpenoidowe (ginkgolidy A, B, C, J, bilobalid), biflawony, flawonoidy (kwercetyna, kemferol, bilobetyna, gingketyna), glikozydy flawonoidowe i flawonolowe, di- oraz triglikozydy (mirycetyna, izoramnetyna, pochodne rhamnozydowe i metylomirycetynowe), estry kumarynowe, terpeny, proantocyjanidyny, kwasy karboksylowe i fenolowe, alkilofenole, steroidy, polifenole oraz witaminę C.

Tradycyjne dawkowanie

Dawkowanie miłorzębu zależy od charakteru dolegliwości oraz formy preparatu. Nie ustalono standardowej uniwersalnej dawki. W prewencji demencji w większości badań stosowano 40 mg standaryzowanego ekstraktu z liści miłorzębu (dawkę substancji czynnych należy przeliczyć w zależności od preparatu). W celu poprawy funkcji poznawczych podawano łącznie 120–600 mg ekstraktu na dobę przez okres od 4 tygodni do 4 miesięcy. Zazwyczaj kurację rozpoczyna się od 120 mg, następnie zwiększając dawkę do 600 mg dzielonych na 2–3 porcje. Przy zaburzeniach lękowych rekomendowana dawka to 80–160 mg ekstraktu przez minimum 1 miesiąc. W innych badaniach stosowano nalewkę – 0,5 ml ekstraktu suchego liścia w proporcji 1:5, 3 razy dziennie.