Morwa biała – Morus alba

Opis szczegółowy

Tradycyjna roślina medycyny chińskiej wykazywana jako wsparcie w obniżaniu wysokiego ciśnienia tętniczego, poziomu tłuszczów i cukrów we krwi oraz potencjalnie wspierająca leczenie nowotworów.

Informacje botaniczne

Morwa biała to krótkowieczne, lecz szybko rosnące drzewo średniej wielkości, osiągające nawet do 20 m wysokości. Gałęzie są gładkie, cienkie i kruche. Młode pędy są kanciaste, przyciemnione, natomiast starsze ciemnieją, a ich rdzeń przybiera szarawy kolor.

Liście morwy są błyszczące, gładkie, sercowate do owalnych, dłoniasto klapowane, zaokrąglone i ząbkowane. Ich długość może dochodzić do 20 cm, a szerokość do 6 cm. Ogonek osiąga do 2 cm, jest silnie owłosiony, a na górnej stronie głęboko wyżłobiony. Kwiaty są drobne, białe, pojawiają się pod koniec lata. Morwa biała jest rośliną samopylną. Owocostany osiągają wielkość 15–25 mm, przypominają wydłużone jagody jeżyny. W trakcie dojrzewania zmieniają barwę od zielonej, poprzez fioletową, aż do niemal czarnej.

Pochodzenie i występowanie

Morwa biała pochodzi z Chin, lecz uprawiana jest dziś na całym świecie. Bardzo wcześnie została rozpowszechniona poprzez Indie aż do Afganistanu, szczególnie ze względu na hodowlę jedwabników, których pożywieniem są liście morwy. W ostatnich dekadach uprawa rozprzestrzeniła się także w silnie zaludnionych rejonach wschodnich Stanów Zjednoczonych, gdzie stała się rośliną inwazyjną. Od stuleci sadzona jest również w krajach śródziemnomorskich i cieplejszych rejonach Europy Środkowej, gdzie wyselekcjonowano formy odporne na niewielkie przymrozki.

Zastosowanie / dawkowanie

Liście morwy białej były pierwotnie wykorzystywane głównie jako pożywienie dla larw jedwabnika morwowego. Ta tradycja rozwinęła się także w Europie, a szczególnie ceniona była we Francji. Podczas II Wojny Światowej uprawa morwy została spopularyzowana w przydomowych ogrodach – zwłaszcza w Niemczech – w celu zbioru liści. Aby zwiększyć plon, drzewka podcinano, zachęcając do rozkrzewiania się.

Owoce morwy białej mają słodko-kwaśny smak i chętnie są zjadane na surowo, gotowane, suszone, a także fermentowane na wino. W Europie pojawiły się wzmianki o uprawie morwy na potrzeby produkcji jedwabiu już od XVI wieku. W Polsce pierwsze plantacje zakładano w XVII wieku dzięki Albrechtowi von Wallensteinowi; przemysł jedwabniczy był tu rozwinięty aż do 1963 roku, kiedy produkcję zaniechano.

Liście służą za paszę dla zwierząt, zwłaszcza na suchych terenach, gdzie dostępność świeżej roślinności jest ograniczona. Owoce są popularne w kuchni – można je spożywać świeże, suszone, gotowane lub wykorzystywać w fermentacji.

W tradycyjnej medycynie chińskiej owoce morwy białej były stosowane w leczeniu przedwczesnego siwienia włosów (związanego ze stresem i niepokojem), wzmacnianiu energii życiowej i krążenia krwi, leczeniu zaparć i cukrzycy pojawiającej się z wiekiem. Kora, w kontekście medycyny chińskiej, służy w łagodzeniu kaszlu, chrypki, obrzęków oraz wspomaga pracę układu moczowego. W medycynie ludowej stosowano ją do leczenia gorączki, bólów głowy, suchej lub przekrwionej spojówki.

W azjatyckim zielarstwie wykorzystywany jest także antybakteryjny ekstrakt z korzenia morwy – stosowany do oczyszczania organizmu po zatruciach. Badania wykazały, że związek nazwany kuwanon działa antybakteryjnie, zwłaszcza na Streptococcus mutans, bakterię wywołującą próchnicę zębów. Ekstrakty wodne i alkoholowe kuwanu porównywano do chlorheksydyny i wankomycyny, wykazując korzystne efekty.

Podobne ekstrakty wykazały właściwości adaptogenne w badaniach na zwierzętach – działały jako naturalny środek przeciwstresowy i wzmacniający, wspierając regenerację, energię i witalność.

W TCM (Tradycyjnej Medycynie Chińskiej) stosuje się formułę Sang Shu Gen – korzeń morwy białej, posiadający właściwości słodkie, chłodzące oraz wspomagające pracę meridianu wątroby. Stosowany jest przy bólu, nadciśnieniu, epilepsji, grzybicach jamy ustnej, zaczerwienionych oczach i dolegliwościach bólowych mięśni.

Naukowcy z USA badają działanie morwy na obniżenie cholesterolu i lipidów we krwi. Proszek z owoców morwy wykazuje silne działanie antyoksydacyjne w stanach zapalnych, a składniki wyciągnięte z morwy białej wspierają ochronę włókien nerwowych w trudnych warunkach stresowych. Dotychczasowe wyniki wskazują na skuteczność (efekt neuroprotekcyjny) zarówno in vitro, jak i in vivo.

Warto zwrócić uwagę na związek albanol A – obiecujący w badaniach nad hamowaniem postępu i regresji białaczki. Ponadto związki moracin M, steppogenina i mulberrosid A w odpowiednich stężeniach mogą obniżać poziom cukru we krwi.

Ekstrakt z liści morwy białej harmonizuje funkcjonowanie śródbłonka naczyń u zwierząt z cukrzycą oraz łagodzi przyczyny i konsekwencje powikłań na poziomie molekularnym. W tych samych dawkach wykazano w kolejnych badaniach wpływ na obniżenie wysokiego ciśnienia krwi, poziomu cukru i tłuszczów.

Dzięki soczystym, świeżym owocom morwy, owoce stanowią znakomity przysmak dla dzieci i dorosłych oraz świetny sposób na wsparcie zdrowia.

Substancje czynne

Morwa biała zawiera szerokie spektrum składników aktywnych: resweratrol (antyoksydant i substancja przeciwbakteryjna, o potencjalnym działaniu przeciwnowotworowym), moracin M, steppogenina, mulberosid, albanol A oraz liczne flawonoidy i glikozydy.

Tradycyjne dawkowanie

Tradycyjna medycyna chińska zaleca 15–30 g suszonej rośliny (liści, kory, korzenia) na przygotowanie odwaru do stosowania zewnętrznego (przemywania i okłady). Świeże owoce morwy można spożywać bez ograniczeń.