Noni – Morinda citrifolia

Opis szczegółowy

Noni to roślina znana ze swojego wyraźnie pozytywnego wpływu na naturalną odporność organizmu.

Informacje botaniczne

Noni to tropikalny krzew, osiągający wysokość nawet do 9 metrów, choć bywa również niższy. Jest rośliną wyjątkowo odporną na trudne warunki – porasta zarówno zacienione, leśne tereny, jak i otwarte, słoneczne obszary o glebie kamienistej lub piaszczystej. Potrafi przetrwać w regionach suchych oraz wulkanicznych, na terenach skażonych lawą i w podłożu o wysokim stężeniu soli.

Kwiatostan i owocostan noni są złożone. Ciekawostką jest, że roślina przyciąga specyficzny gatunek mrówek budujących gniazda z jej liści – chronią one krzew przez cały rok przed szkodliwymi owadami, nie wyrządzając roślinie szkód.

W tradycyjnej medycynie wykorzystuje się owoc noni, który pojawia się na krzewie nawet kilka razy do roku. Roślina zaczyna owocować już po 18 miesiącach życia, a w pełni rozwinięty okaz potrafi wydać od 4 do 8 kg owoców miesięcznie. Owoce te mają 10–20 cm średnicy i są pełne nasion. Niedojrzały owoc jest zielony, potem stopniowo żółknie, by osiągnąć barwę żółtobiałą lub białą, gdy dojrzeje.

W niektórych kulturach noni bywa nazywane „żywnością na przetrwanie” – mieszkańcy wysp Pacyfiku jedzą owoce w okresach głodu lub włączeni je do codziennych posiłków, na surowo lub gotowane. W południowo-wschodniej Azji czy Australii noni spożywa się po upieczeniu i posoleniu, a nasiona podsmaża się jak przekąskę.

Pochodzenie i występowanie

Uważa się, że noni pochodzi z terenów południowo-wschodniej Azji oraz Australazji. W stanie naturalnym występuje w rejonie Oceanu Indyjskiego, sięgając przez Indonezję aż po Hawaje. Obecnie noni jest szeroko uprawiane i zdziczałe w strefie tropikalnej na całym świecie. Największe komercyjne plantacje znajdują się na Hawajach, gdzie noni stanowi główne źródło dochodu rolników. To tam również najintensywniej bada się właściwości owoców noni.

Zastosowanie / dawkowanie

Tradycyjne stosowanie noni sięga 2000–2500 lat wstecz, a roślina zdobyła światową sławę dzięki licznym korzyściom zdrowotnym. Wykonano szereg badań potwierdzających korzystny wpływ noni, szczególnie w tradycyjnej fitoterapii.

Badania z 2012 roku wykazały, że regularne picie soku z noni wpływa na układ sercowo-naczyniowy poprzez obniżenie poziomu LDL („złego” cholesterolu), umiarkowany wzrost HDL („dobrego” cholesterolu) oraz obniżenie poziomu homocysteiny (czynnik prozapalny). Po miesiącu stosowania u ochotników zaobserwowano pozytywne zmiany we wspomnianych parametrach krwi.

Wskazuje się także na dobroczynny wpływ noni u osób z cukrzycą lub podwyższonym poziomem cukru we krwi – obserwowano zdecydowane obniżenie glikemii oraz poziomu hemoglobiny glikowanej (wskaźnik efektywności leczenia cukrzycy). Zaobserwowano też stymulację ekspresji genów odpowiedzialnych za metabolizm cukrów oraz zwiększone wychwytywanie glukozy przez tkanki obwodowe.

Eksperymenty na modelach zwierzęcych potwierdziły, że ekstrakt z Morindy powoduje wzrost produkcji białych krwinek aż o 36% i wzrost poziomu czynników przeciwzapalnych o około 33%. Wskazuje to więc na immunostymulujące i antybiotyczne właściwości noni.

Tradycyjnie owoce noni polecane są na różne dolegliwości, w tym artretyzm, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, bóle mięśniowo-stawowe, dolegliwości menstruacyjne, miażdżycę, problemy sercowe i bóle głowy. Sok z liści morindy wykazuje działanie dezynfekujące. Nasiona stanowią cenne źródło kwasu linolowego, który doskonale sprawdza się na stany zapalne skóry, trądzik oraz cerę tłustą.

Badania wykazały, że stosowanie noni jest bezpieczne, a roślina posiada działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i stymulujące apoptozę (programowaną śmierć komórek). Dzięki temu jest potencjalnym kandydatem do wspierania terapii onkologicznych, zwłaszcza w skojarzeniu z chemioterapią.

Substancje czynne

Owoce Morindy są bardzo bogate w węglowodany i błonnik, co stanowi ważny składnik odżywczy. Zawierają około 6% białka, 30–40% błonnika i 1–2% tłuszczów. Wyróżniają się dużą zawartością witaminy C, B3, żelaza i potasu. Znajdują się tu też, choć w mniejszych ilościach, witamina A, wapń i sód. Świeże owoce są bogatsze w te witaminy niż sok, lecz oba produkty mają podobną wartość odżywczą. W noni występują także endemiczne substancje: kseronina, dakanthal, stigmasterol oraz cenne flawonoidy – katechina i epikatechina.

Tradycyjne dawkowanie

Dawkowanie zależy od rodzaju i przebiegu schorzenia, jednak klasyczny model obejmuje fazę wstępną (około 3 dni), podczas której przyjmuje się 1 łyżkę (ok. 4 g) noni 2 razy dziennie przed posiłkiem. W fazie głównej (przez 1 miesiąc) dawkę się podwaja, nadal przyjmując przed jedzeniem. Ostatnia faza trwa 2–4 miesiące i obejmuje ponowne podwojenie dawki rano, przy zachowaniu poprzedniej dawki wieczorem. Zaleca się stosowanie noni długofalowo – opisane dawkowanie dotyczy głównie wsparcia odporności. W przypadku terapii onkologicznych ilości i długość suplementacji zawsze należy skonsultować z lekarzem.