Orzeszki piniowe – Pinus pinea

Opis szczegółowy

Popularne orzeszki, które mogą wspomagać walkę z otyłością.

Informacje botaniczne

Borowik piniowy (Pinus pinea) jest iglastym, zimozielonym drzewem osiągającym wysokość nawet do 30 metrów (średnia to zazwyczaj 15–25 metrów). Młodsze drzewa mają pokrój bardziej krzaczasty, w wieku średnim korona przybiera kształt parasola, a u dojrzałych okazów osiąga szerokość nawet 8 metrów i pozostaje płaska.

Pień jest szeroki, często nieregularny, już u podstawy rozwidla się na potężne konary. Kora młodych drzew ma barwę szarą do jasnoszarej, u starszych drzew jest ciemniejsza, czerwonobrązowa, spękana w pionowe, szerokie łuski przypominające rybie łuski. Charakterystycznym znakiem rozpoznawczym Pinus pinea jest korona przypominająca parasol (w zarysie eliptyczna lub półkulista). Młode pędy są szarozielone, zakończone rozszczepionymi pąkami.

Igły są wiotkie, ostre, szarozielone do ciemnobrązowych, długości 10–20 cm i szerokości ok. 2 mm z wyraźnym podłużnym paskowaniem. Wyrastają zawsze parami. Rośliny w wieku 5–10 lat tworzą inne, pojedyncze igły, które różnią się od tych typowych. Z wiekiem pojawia się drugi igiełkowy „liść” w parze.

Męskie szyszki mają cylindryczny kształt, ok. 1 cm długości i występują licznie. Dojrzałe szyszki żeńskie są jajowate, rzadziej owalne, osiągają szerokość ok. 10 cm i długość do 15 cm, przybierają barwę jasnobrązową do czerwono-brązowej. Nasiona dojrzewają zazwyczaj jesienią lub zimą, do trzech lat po zapyleniu (najdłużej ze wszystkich borowików). Nasiona, czyli orzeszki piniowe, mają jasnobrązowy kolor, często pokryte są ciemną, łatwo zdejmowaną powłoką. W przeszłości rozsiewane były głównie przez ptaki z rodziny krukowatych, dziś głównym wektorem jest człowiek.

Pochodzenie i występowanie

Borowik piniowy pochodzi z rejonów zachodniego wybrzeża Morza Śródziemnego, gdzie tworzył duże skupiska. Z biegiem czasu, za sprawą człowieka, został rozprzestrzeniony w całym basenie Morza Śródziemnego. Obecnie występuje w południowej Europie, Izraelu, Syrii, Libanie, jest zdziczały w północnej Afryce, na Wyspach Kanaryjskich, w Południowej Afryce i Australii. Na północnoafrykańskie wybrzeża sprowadzony został już w starożytności i do dziś nie różni się tam od pierwotnej populacji.

Zastosowanie / dawkowanie

Szpalery i małe zagajniki piniowe są cenione za swój malowniczy wygląd oraz piękno, wykorzystywane by urozmaicić krajobraz. Drzewa te cechują się ponadto wysoką odpornością na silne podmuchy wiatru. Drewno borowika piniowego jest trwałe, twarde, pozbawione żywicy i używane w stolarstwie – na okna, drzwi, schody czy meble.

Nasiona Pinus pinea, czyli orzeszki piniowe, są jadalne i niezwykle delikatne w smaku. Sprzedawane są jako „orzeszki piniowe”. Można je spożywać na surowo lub uprażone, na słono, jako samodzielną przekąskę lub dodatek do potraw. Są nieodzownym składnikiem kuchni włoskiej, szczególnie pesto.

We Włoszech znany jest „Torta della nonna” – określenie na tradycyjny rodzinny wypiek, który często zawiera m.in. orzeszki piniowe. W Katalonii popularne są marcepanowe kuleczki pokryte orzeszkami piniowymi i jajkiem, nazywane „Penellety”. W południowo-zachodniej Francji orzeszki stanowią składnik tradycyjnej sałatki landaise. Na Bliskim Wschodzie zyskały popularność w słodyczach takich jak baklawa, a także w sambusaku czy kibbeh. Pinon lub kawa z orzeszkami piniowymi to popularny napój na południowym zachodzie USA, szczególnie w Nowym Meksyku.

Medycyna tradycyjna poleca orzeszki piniowe do tłumienia apetytu. Potwierdzają to także badania naukowe – zawarte w nich kwasy tłuszczowe oraz cholecystokinina zmniejszają uczucie głodu. Badanie przeprowadzone przez naukowców z Korei wykazało, że spożycie 3 g kwasu pinolenowego przed śniadaniem skutkowało obniżeniem spożycia kalorii o 37% u zdrowych ochotników.

W 2006 opublikowano wyniki, które pokazują, że substancje zawarte w orzeszkach piniowych tymczasowo zmniejszają apetyt. W badaniu kobietom z otyłością podawano kapsułki z olejem z orzeszków piniowych lub oliwy z oliwek na 30 minut przed węglowodanowym posiłkiem. Po 4 godzinach zmierzono poziom hormonów regulujących głód – cholecystokininy i peptydu glukagonopodobnego. U kobiet przyjmujących olej z orzeszkami piniowymi odnotowano niższe łaknienie oraz wyższe stężenia obu hormonów.

Zawarty magnez, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, białko i żelazo mogą pomagać w zwiększeniu energii. Niedobór magnezu prowadzi do zmęczenia, a właściwa suplementacja może temu zapobiegać.

Inne składniki odżywcze jak witamina E, K, mangan i wspomniane jednonienasycone kwasy tłuszczowe wspierają ogólne zdrowie serca i mogą obniżać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Kwas pinolenowy obecny w orzeszkach piniowych sprzyja stabilizacji poziomu cholesterolu i może obniżać poziom LDL poprzez zwiększanie wychwytu przez wątrobę.

Orzeszki piniowe są bogate w witaminy A, B, C, D, E oraz luteinę. Wiele z tych substancji działa w organizmie jako antyoksydanty, pomagając w redukcji wolnych rodników, które odpowiadają za starzenie się oraz choroby związane z wiekiem.

Zawartość luteiny (ok. 17 μg na porcję) choć nie jest wysoka, spożywana regularnie może opóźnić rozwój chorób oczu. Karotenoid luteina zmniejsza ryzyko rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej. Działa ochronnie na naczynia siatkówki i wspiera produkcję pigmentu oka, który stanowi naturalny filtr i neutralizuje wolne rodniki.

U niektórych osób mogą wystąpić reakcje alergiczne po spożyciu orzeszków piniowych – od łagodnego świądu po wstrząs anafilaktyczny. Reakcje krzyżowe są możliwe m.in. u osób uczulonych na mango, nerkowce lub pistacje. U części osób, po 2–7 dniach od spożycia, może pojawić się metaliczny lub gorzki posmak w ustach. Choć przyczyna tego zjawiska nie jest znana, nie jest ono szkodliwe; objawy mijają po kilku dniach przerwy w jedzeniu orzeszków.

Substancje czynne

100 g orzeszków piniowych dostarcza 673 kcal (ok. 68 g tłuszczu, 13 g węglowodanów, 14 g białka, 4 g błonnika), a także witaminy A, B1, B2, B3, B5, B6, B9, C, E, K, cholinę, wapń, magnez, żelazo i dużo manganu oraz białka.

Tradycyjne dawkowanie

Nie istnieją określone, rygorystyczne zalecenia dotyczące dawkowania orzeszków piniowych.