Pieprz syczuański – Zanthoxylum piperitum

Opis szczegółowy

Kultowe azjatyckie przyprawy o dobroczynnych właściwościach.

Informacje botaniczne

Żółtodrzew pieprzowy to dwupienna roślina przybierająca formę krzewu lub niewielkiego drzewa dorastającego do 3 metrów wysokości. Wyróżnia się liśćmi lancetowatymi, skórzastymi, o ząbkowanych brzegach, rozmieszczonymi naprzemiennie w 5–9 parach na łodydze. Kwitnienie przypada na okres przełomu kwietnia i maja, kiedy pojawiają się żółtozielone kwiaty zebrane w grona. Owoce dojrzewają we wrześniu, przebarwiając się na karminowoczerwony kolor – rozchylające się torebki odsłaniają błyszczące, czarne nasiona będące cenną przyprawą.

Pochodzenie i występowanie

Pochodzi z klimatu umiarkowanego i subtropikalnego Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Występuje od południowych krańców Korei, przez liczne chińskie prowincje, aż po japońskie wyspy od Hokkaido po Kiusiu.

Zastosowanie / dawkowanie

Pieprz syczuański znany jest pod wieloma nazwami (wymienionymi w sekcji „nazwy”), jednak najbardziej rozpowszechniona to właśnie pieprz syczuański – ze względu na największą uprawę i zbiór w chińskiej prowincji Syczuan. Przyprawa ta ma szerokie zastosowanie w kuchni: aromatyzuje zupy, dania mięsne, potrawy z kaczki, kurczaka, czy wieprzowiny, a także jest dodatkiem do zielonej herbaty w Chinach. To jedna z najstarszych przypraw Chin, której smak jest pieprzowy, lecz nie ostry jak klasyczny czarny pieprz. Nadaje daniom unikalny, lekko cytrusowy aromat i wywołuje charakterystyczne uczucie mrowienia na języku.

W kuchni chińskiej przed dodaniem do dań zaleca się uprażyć część ziaren, a część pozostawić na surowo, by uzyskać bogactwo smaków. W Japonii, jako pieprz japoński (sanshō), stosuje się go do potraw z węgorzem, zup miso, różnych odmian makaronu, w tsuyu, tsukemono, teriyaki czy krakersach ryżowych. W kuchni koreańskiej natomiast dominuje w daniach takich jak chueotang, maeutang czy hoe (dania z surowej ryby).

Pieprz syczuański ceniony jest także za właściwości zdrowotne: w większym stężeniu wykazuje zdolność hamowania rozwoju wirusów pikornawirusów (odpowiedzialnych za niektóre infekcje dróg oddechowych, żołądkowo-jelitowe, wirusowe zapalenie wątroby typu A). Wyniki badań z 2014 roku wskazują na skuteczność flawonolowych glikozydów pieprzu syczuańskiego w działaniu przeciwwirusowym – w szczególności wobec wirusa grypy. Olejki eteryczne z tej rośliny mogą mieć właściwości anestetyczne poprzez hamowanie transmisji bodźców bólowych. Opublikowano również badania wskazujące na antybakteryjne działanie substancji zawartych w Zanthoxylum piperitum.

Medycyna ludowa

Tradycyjna medycyna chińska poleca pieprz syczuański w wielu schorzeniach – wykorzystuje przede wszystkim właściwości moczopędne, wspierające apetyt, poprawiające trawienie oraz wiatropędne. Według klasycznych źródeł posiada także działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe, tonizujące, antyoksydacyjne i przeciwpasożytnicze. Stosowany bywa również przy bólach żołądka, wymiotach, w charakterze środka moczopędnego, stymulującego, przy problemach skórnych oraz jako ogólne tonikum.

Substancje czynne

Pepper syczuański jest źródłem licznych intensywnie aromatycznych związków: do najważniejszych należą cytronelal, cytronelol, 3-heksenal, limonen, beta-felandren, cineol, monoterpeny alfa i beta-pinen, kamfora, seskwiterpeny kadinol i kadinen oraz diterpen trans-fytol, kwas oktanowy i 1-oktanol. Inne interesujące składniki obejmują chlorpiryfos, dichlorvos, kuminaldehyd, tymol, werbenon, myrtenal, karwakrol, werbenol, alkohole kuminowe i liczne aminokwasy – kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, walinę, leucynę, argininę oraz znaczne ilości kwasów tłuszczowych.

Tradycyjne dawkowanie

W dostępnej literaturze nie podano precyzyjnego dawkowania pieprzu syczuańskiego. Tradycyjna medycyna chińska oraz inne podejścia alternatywne nie określiły dawki terapeutycznej ani nie opisują przypadków przedawkowania lub znacznych skutków ubocznych.