Pornatka kokosowa – Poria cocos

Opis szczegółowy

Pornatka kokosowa to grzyb znany z legend i tradycyjnej medycyny chińskiej, gdzie od wieków wykorzystywany jest do wspierania śledziony, żołądka oraz leczenia obrzęków.

Informacje botaniczne

Pornatka kokosowa, znana też jako Poria cocos, to suszone sklerocjum grzyba z rodziny Polyporaceae. Jest to saprotroficzny grzyb rozwijający się na drzewach iglastych, najczęściej na sosnach. Tworzy duże, bulwiaste sklerocjum, które może osiągnąć ponad 30 cm średnicy i wagę nawet 1 kg. Ma nieregularny, często pomarszczony kształt, z szarawo-brązową do ciemnobrązowej skórką i białym, silnie przerośniętym grzybnią wnętrzem. Struktura jest gładka i elastyczna, smak delikatny, lekko słodki, a aromat typowy dla tego grzyba.

Pochodzenie i występowanie

Pochodzi z południowo-wschodniej i wschodniej Azji, przede wszystkim z obszaru dzisiejszych Chin. Znajduje zastosowanie również w tradycyjnej medycynie ludowej Korei (gdzie uznawana jest za „grzyba pocałowanego przez bogów”) oraz Japonii.

Zastosowanie / dawkowanie

Pornatka kokosowa, choć mniej znana niż kordyceps lub reishi, cieszy się dużą popularnością w tradycyjnej fitoterapii i posiada szerokie spektrum zastosowania. W medycynie ludowej stosowana jest na poprawę jakości snu i w stanach niepokoju, ze względu na swoje łagodne działanie uspokajające i wspomagające regenerujący sen.

Często wykorzystywana jest w mieszankach ziołowych mających na celu wzmocnienie funkcji żołądka i śledziony, co może sprzyjać modulacji układu immunologicznego. Składniki pornatki pomagają regulować poziom magnezu i sodu w organizmie, dzięki czemu tradycyjnie stosowana jest w terapii obrzęków oraz przy problemach z nadmiarem wody w organizmie, szczególnie w kończynach dolnych.

Medycyna naturalna zaleca pornatkę kokosową również przy podwyższonym poziomie cukru i tłuszczów we krwi, wspomagająco przy cukrzycy, a także jako środek ochronny dla tkanek w trakcie terapii onkologicznych (USA). W Japonii używana jest jako środek uspokajający, tonizujący dla żołądka, pęcherza moczowego i śledziony, diuretyk (środek moczopędny) i immunomodulator.

W Chinach przez wieki spożywana jest regularnie (po zmieleniu na drobny proszek) w celu wzmocnienia organizmu i poprawy ogólnej kondycji zdrowotnej. Farmakologiczne badania kliniczne wykazały, że pornatka może działać jako łagodny diuretyk, a w połączeniu z innymi składnikami (np. w mieszance Wu Ling San) jej działanie odwadniające jest wielokrotnie silniejsze.

Alkoholowy ekstrakt z pornatki wykazuje działanie antybiotyczne wobec niektórych gatunków bakterii z grupy krętków. Związki obecne w grzybie wykazują ponadto relaksujące, przeciwwrzodowe oraz hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego efekty w badaniach na zwierzętach. Dodatkowo istnieją przesłanki, że pornatka kokosowa korzystnie wpływa na poziom cukru we krwi oraz wzmacnia kurczliwość mięśnia sercowego.

Z perspektywy medycyny chińskiej smak pornatki kokosowej jest neutralny, lekko słodki lub całkowicie bez smaku, a jej energia również pozostaje neutralna. Wspiera i harmonizuje meridiany serca, płuc, śledziony oraz nerek. Główne wskazania do stosowania to trudności z oddawaniem moczu, obrzęki, kaszel z zalegającą wilgocią, wymioty, utrata apetytu z powodu niedomogi śledziony, biegunka, kołatanie serca, lęk, bezsenność, zaburzenia pamięci, a także rzeżączka i inne schorzenia.

Tradycyjna medycyna chińska opisuje kilka wysoce specyficznych mieszanek z pornatką kokosową, w tym Gui Zhi Fu Ling (na nadmiar wody, ból menstruacyjny, krwawienia poporodowe), Zhu Ling San (na obrzęki i zaburzenia oddawania moczu), Ling Gui Zhu Gan Tang (na zawroty głowy i palpitacje związane z zaleganiem flegmy i wody), Si Jun Zi Tang (na zmęczenie, obniżony apetyt, zaburzenia trawienne), czy Gui Pi Tang (na niedobór energii serca i śledziony oraz bezsenność).

Związki triterpenowe i polisacharydy obecne w tym grzybie wykazują działanie przeciwzapalne i łagodzą objawy stanów zapalnych (w tym dermatitidy), a ekstrakt z pornatki kokosowej bywa używany zewnętrznie na początkowe stadium kontaktowego zapalenia skóry. Badania laboratoryjne wskazują również na przeciwnowotworowe właściwości polisacharydów i triterpenów obecnych w grzybie, poprzez regulację aktywności różnych czynników komórkowych, zahamowanie angiogenezy oraz indukcję apoptozy w komórkach nowotworowych.

U myszy z cukrzycą wykazano korzystny wpływ pornatki na poprawę wrażliwości tkanek na insulinę oraz obniżenie poziomu cukru we krwi. Regularne spożycie naparu z pornatki kokosowej stymuluje odpowiedź immunologiczną i zwiększa aktywność układu odpornościowego, co wykazano w testach na myszach po ekspozycji na stres.

Substancje czynne

Sklerocjum pornatki kokosowej zawiera triterpenoidy (w tym kwasy: pachymowy, dehydropachymowy, tumulonowy), polisacharydy (pachyman, pachymaran, glukan H11), ergosterol, kwasy tłuszczowe (kaprylowy, undekanowy, laurynowy, palmitynowy), ich sole, monosacharydy (D-glukoza, ksyloza, mannoza, galaktoza, fukoza, rhamnoza), aminokwasy, enzymy, sterole, cholinę, histydynę i sód jako minerał.

Tradycyjne dawkowanie

Tradycyjnie zalecana dawka suszonego sklerocjum wynosi 3–10 g (lub 1 pełna łyżeczka do stołowej łyżki) dziennie, gotowanych w 200–500 ml wody przez 15–30 minut. W poważniejszych stanach można zastosować 15 g. Sklerocjum można rozetrzeć w moździerzu i wypić z letnią wodą.

Zgodnie z tradycyjną medycyną chińską dzienna dawka pornatki kokosowej wynosi 3–45 g suszonego grzyba, przy czym Kompendium Materia Medica zaleca 9–18 g na wsparcie śledziony i żołądka, 30–45 g przy silniejszych obrzękach oraz 3–9 g dziennie dla efektu uspokajającego i leczenia palpitacji serca.