Psyllium – Plantago ovata

Opis szczegółowy

Psyllium to jedna z najdelikatniejszych i najłagodniej działających form błonnika pokarmowego.

Informacje botaniczne

Psyllium, czyli babka jajowata (Plantago ovata), to roślina wieloletnia z krótkim kłączem, dorastająca maksymalnie do 60 cm wysokości. Tworzy jedną przyziemną rozetę liściową o średnicy 5–25 cm. Liście są podłużne, o jajowatym kształcie, delikatnie tępo zakończone, a u nasady lekko ścięte, przechodzące płynnie w ogonek liściowy. Brzeg jest cały, nieregularny, miejscami delikatnie ząbkowany, powierzchnia liścia może być naga lub lekko owłosiona. Na jednej roślinie może wyrastać nawet do 20 łodyżek kwiatostanowych, które są częściowo płożące, czasem lekko wzniesione lub proste. Kłosy kwiatowe mają kształt cylindryczny. Owocem jest torebka, której szew zasłonięty jest działkami kielicha.

Pochodzenie i występowanie

Rodzaje babki występują w całej Europie z wyjątkiem terenów północnych, gdzie zimy są zbyt surowe. Babka jajowata jest szeroko rozpowszechniona od Azji Środkowej, przez Syberię, Iran, aż po północno-zachodnią Afrykę. Dzięki działalności człowieka rozprzestrzeniła się praktycznie na cały świat. Plantago ovata najintensywniej rośnie w południowej Azji, wzdłuż wybrzeży Oceanu Indyjskiego na terytorium dzisiejszych Indii, gdzie jest również szeroko uprawiana.

Zastosowanie / dawkowanie

Psyllium stosowane jest przede wszystkim jako naturalny, rozpuszczalny błonnik, który nie ulega trawieniu w jelicie cienkim. Błonnik zawarty w łupinach babki jajowatej wchłania wodę, pęcznieje i pobudza masę kałową do regularnego przesuwania się przez przewód pokarmowy. Dzięki temu psyllium znane jest jako naturalny środek przeczyszczający, lecz obecnie zyskuje na popularności jako środek dietetyczny, który ułatwia nie tylko leczenie zaparć, ale może także łagodzić łagodne dolegliwości biegunkowe.

Psyllium nie tylko absorbuje wodę i zmiękcza masy kałowe, ale w przeciwieństwie do innych środków przeczyszczających ma znikome ryzyko powodowania wzdęć. Liczne badania naukowe potwierdzają, że regularne stosowanie łupin babki jajowatej może obniżać poziom cholesterolu we krwi, co zostało szeroko opisane w czasopiśmie American Journal of Clinical Nutrition. Uznaje się, że regularne stosowanie psyllium należy do najlepiej tolerowanych metod wspomagania obniżania poziomu cholesterolu oraz cukru we krwi i tym samym pozytywnie wpływa na kondycję całego układu sercowo-naczyniowego.

Babka jajowata daje także uczucie sytości, zmniejsza apetyt i potrzebę sięgania po przekąski. Dla osób z cukrzycą wspiera regulację poziomu cukrów i lipidów w surowicy. Z odpowiednią dietą stanowi bardzo dobrze tolerowaną i wszechstronną pomoc przy różnych problemach zdrowotnych.

W badaniach naukowych opisano także pięć pochodnych kwasu fenylooctowego wyizolowanych z psyllium i sprawdzono ich potencjał przeciwzapalny na modelach zwierzęcych – dając statystycznie istotne rezultaty, które wymagają jednak dalszych badań.

Sam błonnik psyllium nie neutralizuje kancerogenów w układzie pokarmowym, ale według niektórych źródeł wspomaga ochronę błony śluzowej jelit u osób poddawanych chemioterapii, a w jelicie grubym częściowo przekształca się w dobroczynne masy (butyrany), które ochraniają nabłonek jelita przed procesami nowotworowymi.

Prawdziwe psyllium uzyskuje się poprzez mielenie i kruszenie zewnętrznych łupin nasion tego gatunku babki. Otrzymana mieszanka jest czysta, bezbarwna, delikatnie pachnąca, o białym, włóknistym i hydrofilnym charakterze. Doskonale chłonie wodę i powiększa swą objętość. W farmacji dostępna jest w postaci proszku lub kapsułek.

Psyllium jest uznawane za bardzo bezpieczne przez wszystkie agencje zdrowia, a przypadki alergii są bardzo rzadkie. Większość niepożądanych reakcji wynika ze spożycia suchych łupin bez popicia wodą, co może prowadzić do zadławienia.

Substancje czynne

Substancje zawarte w psyllium to przede wszystkim polisacharydy, w tym pentozy, heksozy i kwasy uronowe (około 47% rozpuszczalnych składników). Zawiera również hemicelulozę, arabinozę i ksylozę – związki bardzo łatwo przyswajalne przez organizm ludzki. Inne składniki to alkaloidy, glikozydy, olejki eteryczne oraz taniny.

Tradycyjne dawkowanie

Psyllium w postaci proszkowanej stosuje się najczęściej w dawce 2 łyżeczki do kawy (około 10 g) rozmieszane w 100 ml wody, dwa razy dziennie – rano i wieczorem, przynajmniej 30 minut przed posiłkiem. W formie kapsułek najczęściej zaleca się dorosłym 2 kapsułki dwa razy dziennie, popijając wodą, herbatą, sokiem itp., zawsze przed jedzeniem. Łupiny psyllium przyjmuje się w ilości 1 łyżeczka rano i wieczorem, najlepiej na czczo, rozpuścić w 250 ml letniej wody i od razu wypić. Nie przekraczać 5 łyżeczek dziennie. Całe ziarna psyllium stosuje się według tych samych zasad.