Różeniec górski – Rhodiola rosea

Opis szczegółowy

Wyjątkowe zioło o działaniu wzmacniającym i przeciwdepresyjnym, tradycyjnie wykorzystywane przez Skandynawów.

Informacje botaniczne

Różeniec górski to wieloletnia roślina, z której korzenia wyrasta kilka pojedynczych łodyg osiągających od 5 do około 35 centymetrów wysokości. Różeniec górski rośnie na wysokościach powyżej 2000 m n.p.m. Jest jedynym dziko występującym adaptogenem (rośliną wzmacniającą) spotykanym na terytorium Polski.

Pochodzenie i występowanie

Cała rodzina gruboszowatych (Crassulaceae) występuje w chłodnych regionach świata. Obejmuje to obszar arktyczny, górzyste regiony Azji Centralnej, północno-wschodnią Amerykę Północną oraz wysokogórskie obszary Europy – w tym Alpy, Pireneje, Karpaty, kraje nordyckie i Wielką Brytanię. Roślina ta występuje jednak na całym świecie – choć w mniejszych ilościach (w Polsce podlega ochronie).

Zastosowanie / dawkowanie

Różeniec górski pozytywnie wpływa na nastrój i stan świadomości. Badania potwierdziły korzystny efekt w łagodzeniu objawów depresji, poprawie kondycji fizycznej i psychicznej oraz zmniejszeniu zmęczenia po czterech tygodniach regularnej suplementacji. Inne badania wykazały wsparcie organizmu w warunkach stresowych – łagodząc takie parametry jak apetyt, zmiany w aktywności fizycznej, przyrost masy ciała czy cykl hormonalny. Zaobserwowano również pozytywny wpływ na jędrność i elastyczność skóry w badaniach klinicznych.

Przy stosowaniu 340–680 mg ekstraktu z różeńca górskiego dziennie u osób w wieku 18–70 lat zaobserwowano zmniejszenie objawów depresji bez pojawienia się skutków ubocznych. Wyniki badań zestawiono z działaniem leków przeciwdepresyjnych z grupy inhibitorów MAO-A w leczeniu łagodnych zaburzeń depresyjnych, wskazując na niższe ryzyko działań niepożądanych w porównaniu z klasyczną terapią.

Adaptogenne działanie różeńca górskiego często porównywane jest do żeń-szenia, mimo że nie zawiera kofeiny. Poprawia pamięć i koncentrację poprzez zwiększenie poziomu dopaminy, wzmacnia reakcje immunologiczne oraz reguluje poziom cukru we krwi.

Różeniec górski polecany jest w okresach wzmożonego wysiłku fizycznego i psychicznego – np. podczas intensywnego treningu, uprawiania sportu (szczególnie wytrzymałościowego oraz siłowego i sportów walki). W niektórych regionach świata część nadziemną tej rośliny wykorzystuje się także jako składnik sałatek (głównie w krajach Azji).

W tradycyjnej fitoterapii zaleca się ją na wiele dolegliwości – od łagodnego zmęczenia i stanów depresyjnych po profilaktyczne stosowanie przy osłabionej odporności i chorobach nowotworowych. Jest też polecana na przeziębienia, grypę czy migreny. W Rosji i Skandynawii od stuleci używano różeńca górskiego do wspomagania organizmu w walce z miejscowym, surowym klimatem i stresem.

Stosowanie różeńca górskiego nie jest wskazane dla kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.

Substancje czynne

W korzeniach różeńca zidentyfikowano około 140 różnych związków chemicznych. Ogólnie roślina zawiera związki fenolowe, rozawinę, rosinę, rosarynę, kwasy organiczne, terpenoidy, kwasy fenolowe, flawonoidy, antrachinony i alkaloidy, a skład ilościowy poszczególnych substancji zależy od odmiany. Odmiany rosyjskie i bułgarskie zawierają dodatkowo geraniol i mirtenol.

Rhodiolosid i tyrosol to substancje prawdopodobnie odpowiedzialne za specyficzne działanie terapeutyczne – stosowane samodzielnie nie wykazują efektu, jednak w połączeniu z innymi składnikami wykazują właściwości lecznicze. Najważniejsze są „rosawiny”: rozawina, rosaryna i rosyna, które najprawdopodobniej wzmacniają i potęgują działanie terapeutyczne wszystkich związków. Ponadto występują tu proantocyjanidyny, kwercetyna, kwas galusowy i kemferol o udokumentowanym działaniu antyoksydacyjnym oraz wspierające ogólne efekty działania różeńca.

Tradycyjne dawkowanie

Wykorzystywaną częścią jest korzeń.

Można przygotować odwar lub spożywać sproszkowany korzeń rozmieszany z płynem. Dawkowanie ustala się indywidualnie, w zależności od kondycji fizycznej i psychicznej. Zaleca się rozpoczęcie od małych dawek i stopniowe ich zwiększanie zgodnie z indywidualną tolerancją, aby osiągnąć pożądany efekt.

Napój alkoholowy (nalewkę) można sporządzić z 50 g proszku ze starannie wysuszonych korzeni zalanych 1 litrem 60% alkoholu etylowego; należy pozostawić do maceracji na 10–14 dni. Zaleca się przyjmowanie 20–30 kropli rano i po południu przez 1 miesiąc.