Ruta – Ruta graveolens

Nazwy zwyczajowe: Ruta, ruta zwyczajna, ruta ogrodowa, ruta wonna, rue, ruta graveolens, german rue, common rue, herb of grace, garden rue, Herbe à la Rue, Herbe a la Belle-Fille de Grace, Herbe a la Belle-Fille de la rue, Herbygrass, raute, ruda, rue fétide, sudapa, Ruta graveolens (łac., globalnie), Ruta (hiszp., wł.), Rue (ang., fr.)

Nazwa łacińska: Ruta graveolens

Pochodzenie: Azja, Europa

Krótki wstęp

Surowcem zielarskim jest kwitnące ziele, które zbiera się podczas słonecznych dni rano, dwa razy w roku – w czerwcu oraz jesienią. Ziele ścina się tuż nad zdrewniałą częścią łodygi i suszy powoli, najlepiej w przewiewie. Przechowywać należy w suchym i ciemnym miejscu.

Rutę można uprawiać w Polsce nawet z nasion. Najlepiej rośnie na ciepłych stanowiskach, preferuje lekkie, przepuszczalne gleby o wysokiej zawartości wapnia i jest odporna na mróz.

Opis szczegółowy

Tradycyjna roślina stosowana przy schorzeniach naczyń krwionośnych.

Informacje botaniczne

Ruta to zimozielony, częściowo zdrewniały, aromatyczny półkrzew osiągający wysokość do 80 cm. Liście są mięsiste, kropkowane, niebieskozielone, wydłużone i do 15 cm długości. Kwiaty ruty są żółte i dorastają do 12 mm średnicy. Roślina kwitnie od marca do września. Owocem jest mała, brązowa torebka nasienna.

Pochodzenie i występowanie

Ojczyzną ruty jest Europa Południowa, zwłaszcza Półwysep Bałkański. W Polsce rutę można znaleźć w ogrodach, na skalniakach, polach oraz łąkach.

Zastosowanie / dawkowanie

Już w czasach starożytnych botanik Pedanios Dioskurydes opisywał użycie ruty w połączeniu z oleandrem jako antidotum przy ukąszeniach węży. Historyk rzymski Pliniusz uznawał rutę za skuteczny środek wywołujący poronienia. W średniowiecznym dziele „Tacuinum Sanitatis” wspominano o poprawie wzroku i łagodzeniu wzdęć dzięki rucie. Ruta chętnie sadzona jest w ogrodach z powodu odporności na suszę i tolerancję glebową.

Mimo możliwego zastosowania kulinarnego, jako przyprawa stosowana jest rzadko z powodu gorzkiego smaku. W historii była popularniejsza w kuchni niż dziś, obecnie niemal niedostępna w handlu warzywnym. Najbardziej znane kulinarne zastosowanie ruty występuje w Etiopii, gdzie jest składnikiem mieszanki berbere i dodawana bywa do kawy tuż przed spożyciem.

W Chorwacji i północnych Włoszech rutę wykorzystuje się do aromatyzowania napojów typu grappa i rakija, a także do różnych piw. W Indiach sadzi się rutę wokół ogrodów jako roślinę odstraszającą węże, podobnie działa także wobec kotów.

Medycyna ludowa

Medycyna ludowa poleca rutę przede wszystkim przy chorobach naczyń krwionośnych (wzmacnia ściany naczyń i rozszerza je), działa przeciwsklerotycznie (przy miażdżycy), zapobiega krwawieniom oraz stosowana jest przy zapaleniu żył, jako profilaktyka udarów i schorzeń mózgowo-naczyniowych oraz przy nadciśnieniu tętniczym.

Leczniczo stosowana bywa także w schorzeniach układu pokarmowego, łącznie z dolegliwościami pęcherzyka żółciowego, zaburzeniami trawiennymi i bolesnymi skurczami przewodu pokarmowego.

Przeciwwskazania i ograniczenia

Ruta jest rośliną mutagenną i hepatotoksyczną – w większych ilościach może być poważnie szkodliwa (odnotowano przypadki śmiertelnych zatruć). Nie wolno stosować ruty w okresie ciąży.

Substancje czynne

Ruta zawiera furanoakrydon i dwa alkaloidy akrydonowe (arborinina i ewoksantyna), kumaryny (umbelliferon, skopoletyna, psoralen, ksantotoksyna, izopimpinellina, rutamaryna i rutakultyna), olejki eteryczne, furanokumaryny (w tym chalepenzyna), alkaloidy (skimianina, kokusaginina, edulinin), rutozyd, undekan-2-on, nonan-2-on oraz limonoidy.

Tradycyjne dawkowanie

Surowcem zielarskim jest kwitnące ziele lub liść zbierany od maja do czerwca, z których przygotowuje się napar, macerat lub nalewkę. Zalecane dawkowanie to 1–3 razy dziennie na czubek noża proszku lub 5 g suszonego ziela na pół litra wody (macerat należy podzielić na 3 porcje).

Nalewkę przyjmuje się po 20–30 kropli 2–3 razy dziennie. Zaleca się stosowanie ruty w połączeniu z ginkgo, kasztanowcem, głogiem, bylicą piołunem, świetlikiem lub pięciornikiem.