Szparag wielokwiatowy – Asparagus racemosus

Opis szczegółowy

Tradycyjna indyjska roślina polecana zarówno przy problemach kobiecych, jak i męskich.

Informacje botaniczne

Szparag wielokwiatowy, znany jako Szatavari (Asparagus racemosus), to wieloletni krzew osiągający zwykle wysokość od 1 do 2 metrów, choć znane są egzemplarze dorastające do 3 metrów. Rośnie wyprostowany lub wydaje pnące pędy, posiada kłącza lub wrzecionowate bulwy. Kwiaty Szatavari są białe lub różowe, słodko pachnące, dwu- lub jednopienne, mogą być obupłciowe lub jednopłciowe. Kwiaty zebrane są w luźne grona lub baldachy. Owoc to najczęściej czerwona, mięsista jagoda. Na łodygach znajdują się około jednometrowe kolce, proste lub lekko wygięte. Każdy pęd ma zwykle 2–6 bardzo drobnych, łuskowatych, siedzących liści z rozwiniętą pochwą, naprzemianległych i pojedynczych.

Pochodzenie i występowanie

Szparag wielokwiatowy pochodzi z Azji, podczas gdy inne gatunki szparagu rozwinęły się także w Europie i Afryce. Największe skupiska tej rośliny występują w Azji Południowej: Nepalu, Indiach, na Sri Lance i w Himalajach. Preferuje żwirowe, piaszczyste lub skaliste, przepuszczalne gleby na wysokości 1300–1500 m n.p.m.

Zastosowanie / dawkowanie

W tradycyjnej medycynie indyjskiej (Ajurweda, Unani, Siddha) Szatavari – Asparagus racemosus należy do najważniejszych ziół wykorzystywanych w profilaktyce i leczeniu wrzodów żołądka, dyspepsji i wspomaganiu pracy pęcherzyka żółciowego. Niekiedy stosuje się ją również w chorobach układu nerwowego. W mieszankach ziołowych służy do wzmacniania macicy, wspierania laktacji, łagodzenia nadkwasoty żołądka oraz jako ogólny środek wzmacniający zdrowie.

Nazwa Szatavari w hindi oznacza dosłownie „ta, która ma stu mężów”. W tradycji znajduje zastosowanie odmładzająco i wzmacniająco na żeńskie narządy płciowe, ponieważ poprawia kondycję i funkcjonowanie błon śluzowych, w tym macicy. Stabilizuje cykl menstruacyjny, reguluje zespół napięcia przedmiesiączkowego i ból, zwiększa produkcję mleka matki, łagodzi depresje poporodowe oraz wspiera kobiety w okresie karmienia. Korzeń Szatavari polecany jest także kobietom po histerektomii i menopauzie – jego naturalne fitosterole mogą łagodzić objawy tych zmian. Roślina jest również stosowana u mężczyzn wspomagająco na płodność, poprawę jakości oraz ilości nasienia. Przy infekcjach układu moczowo-płciowego alkoholowy ekstrakt Szatavari zaleca się jako naturalny antybiotyk – substancje czynne hamują rozwój bakterii Escherichia coli, Salmonella i różnych gatunków gronkowców.

Zewnętrznie, wyciąg z korzenia Szatavari wykorzystuje się na sztywny kark, bóle stawów i skurcze mięśni szkieletowych. Wewnętrznie ekstrakt poprawia trawienie, ułatwia zasypianie i wspiera prawidłową fizjologię snu, korzystnie wpływa na ogólną energię organizmu, zdrowie układu krążenia oraz łagodzi stany zapalne cewki moczowej.

W Azji Południowej Szatavari uchodzi za roślinę odmładzającą oraz immunomodulującą dzięki mechanizmowi antyoksydacyjnemu, chroni błony śluzowe przed podrażnieniem lekami oraz reguluje pH pochwy i szyjki macicy. Wspiera trawienie, łagodzi biegunkę, zespół jelita drażliwego, wrzody trawienne i zgagę.

Badania wykazały, że składniki Szatavari mogą mieć potencjał w łagodzeniu suchego, drażniącego kaszlu – działają przeciwkaszlowo i jednocześnie jako antyoksydanty. Niektóre substancje w określonym stężeniu wykazują łagodne działanie przeciwnowotworowe. Fitoestrogeny obecne w korzeniu mają korzystny wpływ hormonalny na równowagę organizmu, układ pokarmowy, drogi moczowe, fizjologię, narządy płciowe, regularność menstruacji, łagodzenie symptomów menopauzy i skurczy czy zatrzymywanie płynów podczas miesiączki. Dużą zaletą szparagu wielokwiatowego jest możliwość stosowania w ciąży i podczas karmienia piersią – wspiera matki w tych okresach. Przy odpowiedniej diecie i trybie życia, Szatavari jest znakomitym wyborem dla osób z nawracającymi łagodnymi migrenami.

Substancje czynne

Korzeń Szatavari zawiera asparaginę A, alkaloidy, związki policykliczne i ich analogi. Niedawno odkryto dwa saponiny steroidowe: szatavarosid A i B, znane są również filiasparosid C, szatavariny 6–8, asparosid B, szatavarynę 4, 5, imunosid oraz schidigerasaponin D5. Skład i ilość saponin zależą od miejsca występowania i warunków środowiskowych. Roślina zawiera także białka, skrobie, garbniki, śluzy, wanilinę, diosgeninę, izoflawony, kempferol oraz minerały takie jak sód, miedź, mangan, nikiel, cynk i wapń.

Tradycyjne dawkowanie

W przypadku sproszkowanego korzenia zaleca się 0,5–1 gram gotować w wodzie minimum 15 minut, odcedzić i podawać najlepiej 2 razy dziennie. Można stosować 2 łyżeczki proszku z korzenia Szatavari wymieszane z mlekiem – miksturę wypija się wieczorem. Sproszkowany korzeń można podawać także na surowo, np. dodając do posiłków, deserów lub jako przyprawę.

Czasami stosuje się odwar z całego korzenia gotowany w mleku, które ewentualnie można zastąpić wodą. Kwas mlekowy poprawia przyswajalność substancji czynnych. Kapsułki (300 mg/szt.) – zwykle zaleca się 2 kapsułki dwa razy dziennie, ok. 20 minut przed posiłkiem, popijając obficie wodą. Dla kobiet w ciąży rekomenduje się 1–2 kapsułki, zwykle rano razem z posiłkiem.