Tasznik pospolity – Capsella burs-pastoris

Nazwy zwyczajowe: Tasznik pospolity, torebka pasterza, sakiewka pasterza, pasterniak pastuszy, Shepherd's Purse, kapsička pastierska, mošnička, toywort, Shepherd´s Purse, caseweed, cocowort, Tabouret, thlaspi, witches Pouches, Boursette, Course, Bolsa, blinde weed, capsella, capselle, Lady's Purse, Mother's heart, poor man's parmacettie, Molette de Berger, Naeng-i, Zurron de Pastor, Peeper-and-salt, Erva-Do-Bom, sanguinary, shovelweed, St. James Weed, Hirtentasche, Capsella burs-pastoris

Nazwa łacińska: Capsella bursa-pastoris

Pochodzenie: Afryka, Azja, Europa, Ameryka Południowa, Ameryka Północna

Krótki wstęp

Tasznik pospolity można spotkać na polach, w ogrodach, na ugorach, na wypielęgnowanych trawnikach, skwerach, skrajach dróg czy nawet portach i podwórkach. Rośnie zarówno na terenach nizinnych, jak i w wyższych partiach. Nie ma specjalnych wymagań glebowych – poradzi sobie na gliniastych, piaszczystych, próchniczych czy żwirowych stanowiskach, nawet tam, gdzie gleba bywa zdegradowana lub wydeptana. Wysiewając nasiona, możemy z łatwością uprawiać go nawet kilka razy w roku, ponieważ kwitnie niemal przez cały okres wegetacyjny. Ziele zbiera się podczas kwitnienia, przez cały okres wegetacji rośliny.

Opis szczegółowy

Tasznik pospolity to roślina wykorzystywana już w czasach Hipokratesa, głównie w stanach krwotocznych.

Informacje botaniczne

Tasznik pospolity (Capsella burs-pastoris) to drobna, jednoroczna lub dwuletnia roślina zielna osiągająca zwykle do 50 cm wysokości. Łodyga często jest rozgałęziona. Liście odziomkowe tworzą różę liściową o liściach pierzastodzielnych lub pierzastosiecznych, natomiast górne liście są lancetowate, całobrzegie, bezogonkowe i owłosione. Kwiaty tasznika są drobne, białe, czteropłatkowe, zebrane w szczytowy groniasty kwiatostan; pojawiają się od lutego do października. Ciekawostką jest zdolność tasznika do nieprzerwanego kwitnienia podczas łagodnych zim. Owocem są sercowate lub trójkątne łuszczynki wypełnione drobnymi nasionami.

Pochodzenie i występowanie

Tasznik występuje obecnie niemal na całym świecie w strefie klimatu umiarkowanego. Najliczniej rośnie na terenach nizinnych, gdzie bywa uznawany za chwast, choć spotyka się go również na wyżej położonych stanowiskach. Jego rodzime rejony to południowa Europa lub rejon Morza Śródziemnego oraz Azja Mniejsza, skąd rozprzestrzenił się dzięki swojej odporności oraz działalności człowieka na pozostałe kontynenty – Europę, Azję, Afrykę i Ameryki.

Zastosowanie / dawkowanie

Tasznik pospolity to cenne zioło lecznicze, choć często traktowany bywa jako pospolity chwast. Ziele tasznika zbiera się z roślin dziko rosnących i uprawnych w celach spożywczych, kosmetycznych oraz leczniczych. W kuchni dalekowschodniej, szczególnie w Szanghaju i przyległych prowincjach Chin, tasznik zyskuje popularność jako dodatek do potraw – m.in. farsz do pierożków wonton. W Japonii jest tradycyjnym składnikiem potraw podczas wiosennego święta Nanakusa-no-sekku, a w Korei Południowej znany jest jako naengi i wykorzystywany w charakterystycznych daniach jak namul.

Składniki aktywne tasznika wykazują właściwości krwiotwórcze, a także wspierają regulację pracy układu pokarmowego i krążenia. Przyjmowany wewnętrznie, może działać lekko hipotensyjnie i łagodzić objawy menopauzy, a zewnętrznie – zatrzymuje krwawienia (z nosa, z dróg rodnych, podczas obfitych miesiączek czy przy infekcjach układu moczowo-płciowego), przyspiesza gojenie ran, stłuczeń, obrzęków, zapaleń ścięgien i różnego typu wysypek. Naukowe agencje zdrowotne uznają tasznik za środek przeciwkrwotoczny oraz podkreślają jego rolę w łagodzeniu menstruacyjnych dolegliwości i poprawie pracy układu krążenia.

W dostępnych badaniach potwierdzono u tasznika działanie przeciwutleniające (m.in. wychwytywanie wolnych rodników) oraz przyspieszające gojenie tkanek. Opisano także właściwości przeciwnowotworowe, dotyczące spowalniania wzrostu komórek nowotworowych oraz profilaktyczny wpływ na choroby sercowo-naczyniowe, głównie dzięki obecności kwasów omega-6 i fitosteroli ograniczających ponowną absorpcję cholesterolu.

Ekstrakty z tasznika wykazują działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze oraz silne właściwości antyoksydacyjne.

Medycyna ludowa

W austriackiej tradycji medycyny naturalnej tasznik przyjmowany jest jako herbatka lub nalewka wspierająca leczenie chorób serca i naczyń, bóli głowy, biegunek, problemów ginekologicznych czy krwotoków. Zewnętrznie wykorzystywany jest w formie okładów na żylaki, hemoroidy i zmiany skórne. Również we wschodniej medycynie (chińskiej, koreańskiej, japońskiej), tasznik stosowany jest do płukanek jamy ustnej przy bólu gardła, stanach zapalnych jamy ustnej oraz jako środek wspomagający przy nadciśnieniu i osłabieniu po porodzie. W tradycyjnej medycynie chińskiej uznawany jest za środek „ochładzający krew” i łagodzący dolegliwości związane z nadmiernym krwawieniem.

Substancje czynne

Ziele tasznika pospolitego zawiera witaminę A, cholinę, acetylcholinę, tyraminę, kwasy organiczne (fumarowy, jabłkowy, cytrynowy, glutaminowy, askorbinowy, szczawiowy), proteiny i różnorodne aminokwasy (treonina, izoleucyna, asparagina, tryptofan), kwas linolowy, kwasy tłuszczowe nienasycone, betainę, saponiny, alkaloidy (kalystegina), polifenole, flawonoidy (m.in. diosmina, rutyna, kwercetyna, kemferol), sterole roślinne (beta-sitosterol, kampesterol, stigmasterol itd.), glukozynolaty oraz liczne składniki mineralne.

Tradycyjne dawkowanie

Ziele można spożywać w formie naparów, odwarów lub nalewek na bazie świeżego lub suszonego surowca. W przypadku krwotoków zaleca się pić 2–4 razy dziennie po 1 łyżce stołowej mocnego odwaru ziela; w innych dolegliwościach zazwyczaj 400 ml odwaru dziennie w małych porcjach. Herbatę przygotowuje się z 2–3 łyżeczek suszonego ziela na 250 ml wrzątku, zaparzając do 10 minut. Ekstrakty należy przyjmować 2–3 razy dziennie po 10–30 kropli, w zależności od siły preparatu i zaleceń producenta.