Ubos – Spondias mombin

Opis szczegółowy

Ubos to fascynujące drzewo, którego kora posiada liczne dobroczynne właściwości dla ludzkiego organizmu.

Informacje botaniczne

Ubos to liściaste, wzniesione drzewo, dorastające do 20 metrów wysokości i osiągające obwód pnia około 1,5 metra. Cechuje się szybkim wzrostem i często jest sadzone jako żywopłot. Kora drzewa jest gruba, korkowata, szaro-różowa (ciemna), głęboko spękana, a wydobywająca się z niej żywica wykorzystywana jest m.in. do produkcji klejów. Drzewo tworzy rozłożystą koronę z licznymi nisko osadzonymi gałęziami.

Pędy ubosu są włókniste. Liście osiągają długość około 30 cm, są lekko owłosione, zielone, lancetowato-eliptyczne, złożone z 5–8 par listków. Ubos kwitnie od stycznia do kwietnia. Kwiaty są drobne, białe, słodko pachnące, rozwijają się na końcach gałęzi. Owocem jest żółta, aromatyczna śliwka o kwaśnym smaku i długości ok. 3 cm, z jedną pestką pod skórką. Owoce ubosu rosną w gronach.

Pochodzenie i występowanie

Drzewo ubos pochodzi z nizin wilgotnych lasów deszczowych Amazonii – Brazylii, Kolumbii, Peru, Boliwii, Wenezueli, trzech Gwinei oraz z południowego Meksyku, Belize i Kostaryki. Jest to ważna tropikalna roślina, której nie spotyka się powyżej 1000 m n.p.m. Choć pierwotnie uznawana za endemit, dobrze rośnie także w innych miejscach o podobnych warunkach klimatycznych (wysokość, wilgotność, temperatura). Obecna jest również na Karaibach oraz została sprowadzona do Azji (Indie, Bangladesz, Sri Lanka, Indonezja…) i Afryki. Ceniona jest nie tylko ze względu na szybki wzrost (żywopłoty, cień), ale również za owoce i leczniczą korę.

Zastosowanie / dawkowanie

Wykorzystuje się korę, owoce oraz liście ubosu. Owoce stanowią część tradycyjnej kuchni, spożywane są na surowo i wykorzystywane do dżemów oraz soków. Najbardziej ceniona pod względem właściwości leczniczych jest jednak kora, której skuteczność odkryli rdzenni mieszkańcy już setki lat temu. Dziś jest stałym elementem peruwiańskiej fitoterapii i stosowana lokalnie w etnicznej medycynie.

Medycyna ludowa rekomenduje ubos do wzmacniania odporności, poprawy funkcji wzroku, dezynfekcji śluzówki pęcherza moczowego, przy problemach żołądkowych, a także jako środek wspomagający regenerację przy powierzchownych ranach. W tradycyjnej medycynie kolumbijskiej ubos działa przeciwbólowo, pełni rolę środka antykoncepcyjnego, a niekiedy również abortywnego u młodych kobiet.

W boliwijskiej części Amazonii z kory przygotowuje się okłady na złamania, zwichnięcia i stawy. Opisywano też jej wykorzystanie w skurczach, biegunkach, infekcjach intymnych, dermatozach, astmie, obrzękach, łuszczycy, wrzodach żołądka, gruźlicy i leiszmaniozie.

W Ameryce Południowej ubos wykorzystywany jest także jako antykoncepcyjny i abortywny środek naturalny oraz wspomagający terapię raka jajowodów i macicy. Medycyna tradycyjna wykorzystuje go przeciwko bólowi i skurczom, wspierając leczenie artretyzmu, reumatyzmu, bólów mięśniowo-stawowych, urazów i stanów zapalnych. Wywary z kory stosowane są przy dyzenterii, biegunkach, hemoroidach oraz ogólnie jako hemostatyki – przeciw krwawieniu. Pomocna bywa również przy anginie, zapaleniu gardła, malarii, gorączce, kamieniach nerkowych, zapaleniu pęcherza, ukąszeniach węży, oparzeniach, otarciach i innych problemach skórnych.

Coraz częściej mombin polecany jest jako środek wspierający metabolizm, łagodzący skutki nieprawidłowej diety i niezdrowego stylu życia. Niekiedy zalecany jest jako łagodne przeczyszczające oraz w leczeniu lepry. Wywar z kory od wieków stosowany jest do łagodzenia silnego kaszlu przez wywołanie wymiotów, co wykorzystywane jest także przy zatruciach pokarmowych i chemicznych. W plemionach afrykańskich sproszkowaną korę stosuje się przy obrzezaniach i innych ranach ciętych.

Kora ubosu, bogata w taniny, w afrykańskiej medycynie ludowej nakładana jest na obrzęki policzków i węzły chłonne, a w Wybrzeżu Kości Słoniowej tradycyjnie używana do opatrunku świeżych ran w celu prewencji stanów zapalnych. Stosowana jest także, by łagodzić objawy lepry i infekcji pasożytniczych u dzieci. W Sierra Leone wywar z kory ubosu używany jest jako remedium przeciw biegunkom oraz jako ciepły krem ściągający dla kobiet po porodzie.

W tradycyjnej medycynie Azji południowo-wschodniej kora ubosu jest podawana na bóle miesiączkowe i obfite krwawienia. U mężczyzn pomaga w leczeniu bolesnych hemoroidów, a niektóre kultury wykorzystują ją również jako wsparcie w terapii raka. Zewnętrznie odwar z kory stosowany jest do przemywania pękających, ropiejących ran, grzybic skóry i opryszczki.

Kora ubosu zawiera liczne substancje czynne, którym badania przypisują właściwości przeciwbólowe (analgetyczne), przeciwskurczowe i przeciwzapalne. Inne wykazują działanie przeciwgrzybicze, antyseptyczne i antybakteryjne, co potwierdza wielowiekowe zastosowanie w leczeniu infekcji grzybiczych, zapaleń, infekcji intymnych i reumatyzmu. Źródła wspominają także o skuteczności przy zapaleniu pęcherza moczowego, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy czy zapaleniu gardła. Przeciwzapalne właściwości ekstraktu z mombinu żółtego potwierdzono także w badaniach na szczurach.

Substancje czynne

Kora ubosu zawiera takie grupy związków jak: katechiny, steroidy, karoteny, chinony i związki fenolowe. Wśród substancji aktywnych wyróżnia się alfa-pinen, kariofylen, kwas anakardowy, kwas cytrynowy i jego pochodne, kwas askorbinowy (witamina C), kwas alkenylosalicylowy, ocimen oraz cukrowce jak arabogalaktany i pochodne ksylozy. Zawiera także witaminę A, B1, B2, B5 oraz znaczne ilości wapnia, żelaza i fosforu.

Tradycyjne dawkowanie

Najczęściej przygotowuje się wywar z około 5 g (1–2 łyżki) zmielonej kory ubosu na 750 ml (700–800 ml lub 1 l) wody. Mieszankę gotować pod przykryciem przez 20–30 minut, następnie przecedzić i pić 2–3 razy dziennie po około 200 ml (jedna szklanka/kubek). Przy problemach skórnych można połączyć kurację doustną ze stosowaniem miejscowym wywaru na zmienione miejsca 2 razy dziennie. Nie zaleca się podawania dzieciom poniżej 3 lat oraz kobietom w ciąży i karmiącym.