Vito cienkolistny – Polygala tenuifolia

Opis szczegółowy

Azjatyckie zioło o właściwościach uspokajających.

Informacje botaniczne

Vito cienkolistny to bylina dorastająca do około 30 cm wysokości. Charakteryzuje się przylegającymi, wąskimi liśćmi, silnym korzeniem oraz fioletowymi kwiatami zebranych na szczycie rośliny w formie kwiatostanu.

Pochodzenie i występowanie

Vito cienkolistny pochodzi ze wschodniej Azji, a naturalne stanowiska obejmują północne tereny Chin, Mongolii oraz wschodnie obszary Rosji. Najczęściej występuje na suchych terenach, na glebach piaszczystych lub kamienistych.

Zastosowanie / dawkowanie

W kulturze zachodniej vito cienkolistny jest rośliną mało znaną, jednak ostatnio zyskał zainteresowanie naukowców, którzy prowadzą badania nad jego składnikami aktywnymi.

Roślina od wieków wykorzystywana jest w tradycyjnej medycynie chińskiej jako ekspektorans, wspierając leczenie stanów zapalnych górnych dróg oddechowych oraz ułatwiając odkrztuszanie. Vito cienkolistny zaliczany jest do 50 najważniejszych ziół tej medycyny.

Surowcem zielarskim jest głównie silny korzeń rośliny, znany w medycynie chińskiej pod nazwą Yuan Zhi. Jest składnikiem niemal wszystkich mieszanek stosowanych w leczeniu wilgotnego kaszlu z odkrztuszaniem. Niektóre z jego związków wykazują działanie antybakteryjne, co tłumaczy tradycyjne użycie przy schorzeniach układu oddechowego.

Badania na zwierzętach

W badaniach przedklinicznych substancje zawarte w vito cienkolistnym wykazywały działanie przeciwdepresyjne, pomagając poprawić odporność na stres. Dodatkowo wykazano neuroprotekcyjne właściwości, dlatego zioło bywa zaliczane do adaptogenów, zwiększających odporność psychiczną i fizyczną na czynniki stresogenne. Niektóre doniesienia naukowe podkreślają także pozytywny wpływ na pamięć.

Dalsze badania na zwierzętach wskazują na podobny mechanizm działania substancji czynnych vito cienkolistnego i ketaminy — oddziałują one na receptory N-metyl-D-asparaginianowe. Składniki te mogą wspierać wytwarzanie czynnika wzrostu nerwów (NGF) oraz brain-derived neurotrophic factor (BDNF).

W niedawnych badaniach wykazano, że składniki korzenia Polygala tenuifolia mogą poprawiać proces uczenia się oraz funkcje pamięci (w modelach wywołanego eksperymentalnie uszkodzenia funkcji poznawczych, m.in. stresem, brakiem tlenu czy toksynami).

Badania z udziałem ludzi

U niektórych pacjentów zaobserwowano poprawę organizacji przestrzennej, orientacji w otoczeniu oraz rozpoznawania osób, jednak nie miał on wpływu na poprawę pamięci krótkotrwałej ani długotrwałej.

Działanie farmakologiczne

Jednym z ważniejszych efektów działania vito cienkolistnego jest stymulacja białka nerve growth factor (NGF), czyli neurotroficznego czynnika wzrostu. To białka wspierające rozwój i regenerację komórek nerwowych. Z tego względu roślina ta bywa rozważana jako potencjalny środek sprzyjający profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych, w tym demencji i choroby Alzheimera.

Medycyna ludowa

Medycyna ludowa wykorzystuje vito również jako łagodny środek uspokajający, przy problemach z bezsennością, lękami, pobudzeniem nerwowym i nerwicami. Część badań wskazuje na możliwość zastosowania składników vito do wspierania funkcji poznawczych. Ponadto, związek tenuigenina wykazał działanie antyoksydacyjne w tkance nerwowej i chronił komórki mózgu przed uszkodzeniami.

Koreańska tradycja ludowa poleca napary z vito na bezsenność, osłabienie pamięci, depresję, ataki lękowe, niecierpliwość, dezorientację, demencję i utratę pamięci.

Zewnętrznie w medycynie chińskiej korzeń Yuan Zhi bywa przykładany na skórę przy chorobach dermatologicznych, a w kosmetyce stanowi składnik preparatów do pielęgnacji włosów. Producenci podkreślają, że roślina wspiera wzrost i jakość włosów oraz ogranicza ich wypadanie.

Substancje czynne

Korzeń vito cienkolistnego zawiera istotne triterpenoidowe saponiny, C-glikozydy, estry sacharozy, olejki eteryczne, alkaloidy, oligosacharydy, tenuigeninę, tenuifolinę, disinapoylo-sacharozyd, kwas 3,4,5-trimetoksyskoarkowy oraz żywice.

Tradycyjne dawkowanie

Roślina nie jest oficjalnie stosowana w Europie – badania przedkliniczne wykazywały jako maksymalną dawkę do 1 g ekstraktu z korzenia na 1 kg masy ciała dziennie. U ludzi jednak taka dawka nie została potwierdzona.