Wendita calysina – Burrito

Nazwy zwyczajowe: Wendita, burro, burrito, Wendita calysina, tea burrito, té burrito, limón, burro de burrito, Burrito (ang.), Tea Burrito (ang.), Burrito (hiszp.), Wendita calycina (łac.)

Nazwa łacińska: Wendita calycina

Pochodzenie: Ameryka Południowa

Krótki wstęp

Nawet w lokalnych źródłach brak szczegółowych informacji o prawidłowej uprawie wendity calysiny, dlatego zaleca się kierować ogólnymi zasadami podobnymi do uprawy werbeny cytrynowej. Wenditę można rozmnażać na kilka sposobów, najbardziej polecane jest sadzenie rocznych, 10–15-centymetrowych pędów bez liści i z co najmniej trzema węzłami. Sadzonki sadzi się w odległości ok. 10 cm od siebie, najlepiej na początku wiosny, aby zimowe chłody nie przerwały procesu ukorzeniania. Rolnicy są w stanie uzyskać 10 000–15 000 drzewek na hektar, a odpowiednio pielęgnowana plantacja może być wydajna przez lata.

Wendita preferuje pełne nasłonecznienie, a zbyt duży cień sprzyja wykształceniu dużych, lecz mniej wartościowych liści. Także nadmierny wiatr może działać niekorzystnie. Roślina ta wytrzymuje jednak gwałtowne zmiany w składzie gleby i nie powinna źle reagować na wahania wilgotności.

Opis szczegółowy

Południowoamerykańskie zioło o interesujących właściwościach przeciwutleniających.

Informacje botaniczne

Wendita, znana botanicznie jako Wendita calysina, wykazuje duże podobieństwo do werbeny cytrynowej (Aloysia), co niekiedy prowadzi do zamiany roślin – bez ryzyka dla zdrowia. To krzew lub niewielkie drzewko, osiągające wysokość od 50 cm po kilka metrów. Łodyga jest czworokątna, gładka lub lekko owłosiona. Liście aromatyczne, gładkie, zimozielone lub opadające podczas suszy, ustawione naprzeciwlegle lub czasem skrętolegle na gałązkach. Brzegi liści są ząbkowane, piłkowane. Kwiaty drobne, białe, osadzone na krótkich szypułkach.

Pochodzenie i występowanie

Wendita pochodzi z północno-wschodniej części Patagonii oraz obecnego Paragwaju. Najczęściej wykorzystywana jest w Ameryce Południowej, lecz stopniowo zyskuje popularność także w kulturze „zachodniej”, tj. Ameryce Północnej, Europie oraz Australii.

Zastosowanie / dawkowanie

Wendita wyróżnia się doskonałym smakiem i aromatem. Stosowana jest jako samodzielny napar ziołowy, w mieszankach, jako odwar lub suplement diety dla orzeźwienia podczas upałów w Argentynie i Paragwaju. Tradycyjnie spożywana jest przed obiadem w połączeniu z mate lub napojami tereré, aby złagodzić skutki wysokich temperatur i pobudzać apetyt.

Napar z listków wypijany jest także dla wsparcia trawienia po ciężkich posiłkach, jak również jako napój orzeźwiający i pobudzający trawienie po obiedzie. Na miejscu wenditę regularnie pije się przy zaparciach, zgadze, bólu żołądka i wątroby. Z liści izolowane są werbaskozydy stosowane w przemyśle do produkcji suplementów diety, kosmetyków i produktów fitomedycznych.

Związki fenolowe występujące w liściach Wendita calysina wykazują antyoksydacyjne działanie. Substancje te, analizowane metodą HPLC, oceniano pod względem aktywności przeciwutleniającej w porównaniu do zielonej i czarnej herbaty, mate i rooibos. Uważa się, że polifenole obecne w wendicie, mate, espinheira-santa i rooibos mogą mieć znaczący, prozdrowotny potencjał. Korzyści zdrowotne związane z piciem tych naparów wiąże się z fenolami oraz ich właściwościami antyoksydacyjnymi.

Wodny ekstrakt liści wendity badano w in vitro na makrofagach stymulowanych lipopolisacharydem oraz in vivo w modelu ostrego zapalenia (wywołanego karagenem). W obu modelach wykazano odpowiednio: hamowanie ekspresji syntazy NO i aktywności makrofagów oraz spadek poziomu prozapalnych czynników. Badania te świadczą o przeciwzapalnych właściwościach związków obecnych w liściach Wendita calysina.

Dalsze badania in vivo sugerują potencjał antydepresyjny, anksjolityczny (uspokajający) oraz zaznaczony rozkurczowy (antyspazmatyczny) w odniesieniu do wyciągów z wendity. Liczne publikacje potwierdzają też repelentne i insektobójcze właściwości liści – mogą one odstraszać szkodniki, a w wyższych stężeniach negatywnie wpływać na różne stadia rozwojowe stawonogów.

Zastosowanie w medycynie ludowej

Ludowa medycyna Paragwaju zaleca „burrito” jako przeciwzapalny oraz antyreumatyczny środek. Roślina harmonizuje meridiany jelit, wątroby, pęcherzyka żółciowego oraz żołądka. Według tradycyjnych przekazów korzystnie wpływa na pęcherz moczowy, poprawia trawienie i wzmacnia organizm w stanach nadmiernego stresu, napięcia i przy różnych schorzeniach. Uważa się, że chroni przed przedwczesnym starzeniem i degeneracją stawów. Różne podręczniki i zielniki zalecają wenditę przy dolegliwościach jelitowych, wymiotach oraz braku apetytu.

Składniki czynne

Analiza fitochemiczna przeprowadzona za pomocą spektrometrii mas oraz rezonansu magnetycznego pozwoliła wyizolować liczne grupy związków, wśród których są dwa flawononole, dihydroquercetagenina, pentahydroksyflawononol, ponadto znane flawonoidy, metoksyflawony, metoksyflawonole, glikozydy fenyletynowe i fenylopropanoidowe (werbaskozydy), a także pochodne kwasu benzoesowego.

Tradycyjne dawkowanie

Jedną łyżkę stołową suszonego ziela zalewamy 750 ml gorącej wody i zaparzamy pod przykryciem przez 10–15 minut. Tak przygotowany napar popijamy w ciągu dnia. Po trzech tygodniach stosowania zaleca się tydzień przerwy. Suszone liście doskonale sprawdzają się także jako smakowy dodatek do innych herbat ziołowych.